آسیب‌های کرونا در گردشگری و راهکارهای برون‌رفت از آن
رحیم یعقوب‌زاده (رئیس مرکز گردشگری علمی ـ فرهنگی دانشجویان ایران)
صنایع مختلف، تا مدت‌ها درگیر ضررهای ناشی از شیوع کرونا خواهند بود و تا زمانی بسیار نامعلوم باید با این شوک کاهش تقاضا دست و پنجه نرم کنند. طبق آخرین گزارش‌های سازمان جهانی گردشگری و شورای جهانی سفر (WTTC)در سال 2020 قرار بود رونق بیشتر مشاغل و کارآفرینی در صنعت گردشگری و هتل‌داری جهان تجربه شود، اما با ظهور ویروس کرونا، 50 میلیون شغل در صنعت گردشگری و مهمان‌نوازی در معرض نابودی قرار گرفته، حجم درآمدهای حاصل از این صنعت به یک سوم نزول کرده که حجم تخمینی این رکود، عددی حدود 300 تا 450 میلیارد دلار است. همچنین پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد 290 تا 440 میلیون گردشگر ورودی بین‌المللی به کشورهای مختلف کاسته خواهد شد. و این روند نزولی ادامه خواهد داشت. این آمار نشان می‌دهد تا مدت‌های طولانی گردشگری بین‌المللی در بن‌بست خواهد بود و مرزهای کشورها جهت عبور گردشگران بین‌المللی بسته خواهد ماند. همچنین گردشگری داخلی کشورها نیز، با یک روند شاید آرام به روند آهسته خود ادامه دهد اما به دوران رونق خود هنوز فاصله زیادی خواهد داشت. کافی است بدانید در بعضی از شرکت‌های داخلی و خارجی گردشگری، رزرو بلیط بیش از ۹۵ % کاهش‌یافته است. خطوط هوایی ورشکسته شده‌اند، شرکت‌های مسافرتی تعداد زیادی از کارکنان خود را تعدیل کرده‌‌اند و رو به تعطیلی رفته‌اند. یک میلیون و 700 هزار نفر شاغل این حوزه به طور مستقیم و حدود 5 میلیون و 200 هزار نفر شاغل غیر مستقیم در صنعت گردشگری و هتل‌داری ایران، در شرف بیکار‌شدن هستند. سازمان جهانی گردشگری و دیگرسازمان‌های مرتبط این حوزه، شعار TravelTomorrowاز گردشگران خواسته‌اند که ضمن اینکه در خانه بمانند. این امر نیز بر وخامت اوضاع گردشگری افزوده است.
تسهیلات کمکی در نظر گرفته شده از سوی دولت برای صنعت گردشگری، 3500 میلیارد تومان است که تنها 5 درصد از کل بودجه تسهیلات دولت برای عبور صنایع و خدمات از آسیب‌های حاصل از کرونا است و تمامی اهالی این صنعت این عدد را ناچیز و ناکارآمد می‌خوانند. صنعت گردشگری در واقع بیشترین ضربه را از کرونا خورده و تقریبا تا حد ورشکستگی اقتصاد این صنعت پیش رفته است. با این حال پیش‌بینی می‌شود این مسأله در میان‌مدت حل خواهد شد و دنیا به حالت عادی خود باز خواهد گشت، ولی سفر و به‌خصوص سفرهای بین‌المللی تغییرات مهمی را تجربه خواهند کرد. البته این بار با شرایط و دستورالمل‌های جدیدی همراه خواهد بود از جمله؛ حضور کمتر و یا با حساسیت بالا در محیط‌های بیش از حد شلوغ تفریحی و گردشگری، حساسیت‌های بهداشتی شخصی افراد و ضدعفونی با ژل و یا شست‌وشوی مداوم دست، مدت‌زمان کمتر حضور در مراکز تفریحی و بسته، استفاده کمتر از وسایل حمل و نقل عمومی، کاهش سفرهای گروهی و مواردی از این دست که خود بیانگر تغییر رفتارهای گردشگری است.
بسیاری از کشورها، مسافران کشورهای دیگر را تا مدت‌ها و تا دوهفته قرنطینه خواهند کرد که این خود موجب کاهش تمایل به سفرهای بین‌المللی خواهد شد. بدیهی است در این روند نسبت افزایش سفرهای داخلی به سفرهای خارجی بیشتر خواهد شد اما دیگر از رشد شتاب‌آلود سال‌های اخیر (حداقل تا یکسال آینده) خبر نخواهد بود. کاهش تقاضا برای سفر و اجرای طرح فاصله‌گذاری موجب ایجاد محدودیت بیشتری برای استفاده از ظرفیت‌های سفر از جمله هواپیما و چه بسا افزایش قیمت‌ها خواهد شد. از سوی دیگر به احتمال زیاد قیمت بیمه سفرها نیز افزایش خواهد یافت.
در خوش‌بینانه‌ترین حالت شیوع بیماری که از کرونا از اواخر بهمن ۹۸ آغاز شد احتمالا تا تیرماه سال جاری نیز ادامه خواهد داشت. در واقع صنعت گردشگری جهان یکی از حوزه‌هایی است که باگسترش کرونا باچالش‌های فراوانی مواجه شده است.
صنعت گردشگری داخلی کشور ما با توجه به اینکه در سال‌های اخیر به دلیل افزایش نرخ ارز، بلیت هواپیما، هتل‌ها و مراکز اقامتی مشکلات فراوانی را تجربه کرده است، اما با گسترش ویروس کرونا ضربه سنگینی به آن وارد شد. برای همین لازم است که مسئولان کشور در این خصوص تدابیر ویژه اتخاذ کنند چراکه بعد از ریشه‌کن¬شدن کرونا شاهد چالش‌هایی در حوزه صنعت گردشگری کشور خواهیم بود که تا مدت‌ها تأثیرات منفی آن ادامه پیدا خواهد کرد.
در حال حاضر تمامی کشورهای دنیا که در حوزه گردشگری فعالیت داشتند از اثرات شیوع کرونا آسیب‌دیده و این اتفاق تأثیرات سنگینی را بر درآمدهای مالی این کشورها تحمیل کرده است. لغو رویدادهای بزرگ گردشگری در جهان نشانه اهمیت موضوع و لزوم توجه به سلامت جامعه بشری در مواجهه با این ویروس به شمار می‌رود. به همین دلیل ایران نیز از این آسیب مصون نمانده و بخش مهمی از صنعت گردشگری داخلی و خارجی ما دچار رکود و افت شده است. اما این روند به طور یقین ادامه نخواهد داشت و باید برای رسیدن به توسعه پایدار در صنعت گردشگری از حالا برای بعد از دوران گسترش کرونا تصمیم گرفت و از ظرفیت‌های بالقوه آن بهره برد.
گردشگری می‌توانست فرصت‌های بزرگی را برای کشورمان فراهم کند. گردشگری در سطح بین‌المللی، منطقه‌ای و داخل کشور روند روبه رشدی را تجربه می کرد اما در کشور ما در یک سال و نیم اخیر به دلیل تحریم ها با چالش‌هایی همراه شد یکی از این مشکلات افزایش ارز در سال گذشته بود که منجر به افزایش قیمت هتل‌ها و مراکز اقامتی و بلیت هواپیما را به همراه داشت درنتیجه هزینه سفر افزایش پیدا کرد و منجر به کاهش گردشگر شد. افزایش نرخ قیمت بنزین در آبان ماه را یکی دیگر از عوامل کاهش رونق صنعت گردشگری در کشور بود. اما با شیوع کرونا ضربه سهمگینی به این صنعت وارد شد.
با توجه به این شرایط بسیاری از آژانس‌ها و شرکت‌های گردشگری و هتل‌داران در معرض ورشکستی قرار دارند که به دلیل کاهش گردشگران است در همه جهان شاهد این شرایط بحرانی هستیم اما کشورهایی مثل ترکیه و امارات از صاحبان صنعت گردشگری در این شرایط در کشورشان حمایت می‌کنند درحالی که اگر مسئولان کشور ما در این رابطه تدبیری اتخاذ نکنند شاهد پیامدهای منفی در صنعت گردشگری حتی بعد از ریشه‌کردن ویروس کرونا خواهیم بود.
پیشنهادات
-در دوران کرونا افراد و کسب و کارها باید خود را برای دوران پساکرونا آماده کنند. از جمله بهره‌گیری بیشتر از فنون نوین و مجازی، می‌تواند برای بحران‌های کاری و اقتصادی جهان جایگزین مناسبی باشد.
-همگان چه مسافران و چه ارائه‌دهندگان خدمات گردشگری باید خود را برای انجام و رعایت پروتکل‌های بهداشتی آماده کنند. همه مراکز تفریحی به‌ویژه اقامتگاه‌ها و رستوران‌ها باید کیت‌ها و بسته‌های بهداشتی فردی را در اختیار داشته باشند.
-در این میان سفرهای گروهی نظیر آنچه که در طرح ملی "ایران؛ مرز پرگهر" انجام می‌شد باید با تعدادکمتر و با رویکرد تخصصی‌تری برگزار شوند.
-آموزش‌ها در حوزه گردشگری نیز باید اغلب به شکل مجازی برگزار شود و در صورت لزوم آموزش‌های حضوری با رعایت فاصله امن و علی‌القاعده با تعداد کمتری برگزار شود.
-از سوی دیگر برای به حداقل‌رساندن آسیب‌های اقتصادی باید بسته‌های حمایتی از سوی دولت و متولیان برای فعالان گردشگری در نظر گرفته شود. مواردی همچون؛ امهال سه تا 6 ماهه مالیات اعم از مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر درآمد، تعویق سه ماهه بازپرداخت اقساط تسهیلات بانکی از جمله این حمایت‌ها است.
-دولت باید سازوکارهایی ایجاد کند تا با استفاده از آن حوزه‌های مختلف گردشگری را شناسایی و دسته‌بندی کند و به بخشی از آن‌ها کمک‌های بلاعوض و به بخش دیگر وام کم‌بهره پرداخت کند. علاوه بر آن دولت باید برای رونق بخشیدن به بازار سفر وضعیت مالی و اقتصادی افراد جامعه را در نظر بگیرد و کمک‌های نقدی (یارانه هدفمند مختص سفر) را برای سفر رفتن افراد پرداخت کند، زیرا اغلب افراد جامعه نیز در دوران شیوع کرونا در قرنطینه بوده‌اند و از نظر اقتصادی نیز متضرر شده‌اند.
- برای جبران تعطیلات عید نوروز ۹۹ و نیز ماه‌های پس از آن دولت می‌تواند مدت زمانی برای سفر با عنوان مرخصی تشویقی در نظر بگیرد که بهتر است این تعطیلات با یک تقسیم‌بندی در دوره‌های ۱۵ روز تا یک ماهه این تعطیلات در نظر گرفته شود و افراد در چند گروه(4 یا 5 روزه) قرار گرفته و به نوبت به سفر بروند؛ زیرا با در نظر گرفتن تنها یکبار تعطیلات پنج روزه با ترافیک‌های سنگین جاده‌ای، تصادفات و افزایش قیمت خدمات مواجه خواهیم شد که همین امر موجب نارضایتی مردم می‌شود.
-همچنین باید برای مسافران تسهیلاتی کم‌بهره با بازپرداخت ۶ تا ۱۰ ماهه را فراهم کند تا با این امر افراد را به سفرکردن تشویق کند تا افرادی که تمایل به سفر رفتن دارند اما شرایط اقتصادی آن‌ها دچار مشکلاتی است و توان مالی لازم جهت سفر را ندارند بتوانند برای سفر برنامه‌ریزی کنند.
- باید قبل از اتمام کرونا دولت برنامه‌ریزی‌های لازم جهت ایجاد تعطیلاتی مشابه تعطیلات عید نوروز را ایجاد و آن را به تعطیلات ۳ یا ۴ روزه تقسیم کند.
-پرداخت تسهیلات بانکی به آژانس‌های مسافرتی با شرایط فعلی هیچ کمکی به نجات این گروه از فعالان بازار گردشگری نمی‌کند زیرا چنین تسهیلاتی با سود ۱۲ درصد برای فعالان گردشکری رقمی سنگین است.
در نهایت با توجه به اینکه تابستان نیز فصل سفر در ایران به شمار می‌رود می‌توانیم فرصت مجدد سفر را در این ایام طراحی و ایجاد کنیم، الیته در صورتی که کرونا فروکش کند و همه مناطق کشور در وضعیت سفید قرار گیرند.
نظر شما :