نشست تخصصی " نقش فرهنگ در رونق تولید " در جهاد دانشگاهی اصفهان برگزار شد

برگزاری نشست تخصصی" نقش فرهنگ در رونق تولید " توسط گروه نیازسنجی و مطالعات فرهنگی  جهاد دانشگاهی واحد اصفهان برگزار شد .
دکتر سعید شریفی، دارای دکترای مدیریت و برنامه ریزی فرهنگی در این نشست  به تبیین نقش فرهنگ در تولید و رونق تولید پرداخت .ایشان اشاره به دو تعبیر پر مناقشه از فرهنگ یعنی نگاه انسان شناسانه و نگاه سیاسی اظهار داشت : نگاه انسان شناسانه به فرهنگ ، توصیفی است یعنی این نگاه صرفاً آنچه را وجود دارد تشریح می کند و هیچ تجویزی ندارد .
دربخش دیگر به کار و تولید ، توزیع و مصرف به عنوان سه سطحی که فرهنگ در آنها نقش دارد اشاره شد و اینکه: واضح است که در مورد رونق تولید، رویکرد انسان شناسانه از فرهنگ نمی تواند خیلی مطرح باشد ولی مداخله دولت در تولید هم با دو چالش جدی روبرو است اول تولید کالاهایی که از طرف مردم متقاضی ندارد و دوم عدم تولید کالاهای مورد نیاز مردم.
این محقق " تنبلی اجتماعی " را یکی از آفت های نظام توزیع کالا در کشور دانست و گفت : چون توزیع در ایران راحت و پر سود است ، دلالی راحت ترین و پردرآمدترین شغل است . که این مسأله هم باید حل شود. درادامه به مشروح نشست اشاره می شود:
واقعیت این است که هر موقع از فرهنگ صحبت می شود دو تعبیر کاملا پر مناقشه و جدی در مقابل هم قرار می گیرد یک تعبیر انسان شناسی از فرهنگ هست و ماهیتا توصیفی است و کاری که جامعه شناسی و انسان شناسان می کنند در این حالت ما نگاه آسیب شناسی به فرهنگ نداریم صرفاَ یک نگاه داریم با این مضمون که نقش فرهنگ در یک حوزه می بینیم برای رونق تولید و هر مساله دیگر فرض کنید برای مطالعه یا مصرف و یا هر چیز دیگر نگاه انسان شناسانه نیست یک موضوع مهندسی فرهنگی است نقش فرهنگ در رونق تولید چه کسی می خواهد آن را هدایت کند دانشگاه یکی از ابزار های سیاست گذاری رسمی در کشور است و وزارت علوم زیر مجموعه دولت و دولت زیر مجموعه حاکمیت است این می خواهد هدایت کند پس نقش فرهنگ سیاسی می شود خیلی موافق و مخالف در این وسط وجود دارد عده ای معتقدند چنین نگاهی به فرهنگ یک نگاه ابزاری است و با آن کاملا مخالف هستند و عده ای هم معتقدند نگاه انسان شناسانه نگاه کاربردی برای ما نخواهد بود چون آسیب زاست.
از طرفی اگر ما بخواهیم به تولید بپردازیم در سه سطح کار داریم حیث فرهنگی سطحی است که به فرهنگ کار می پردازد موضوعی که می خواهیم به آن بپردازیم فرهنگ کار است ، کار چیست با چه چالشی روبرو هست... دومین مسأله فرهنگ، توزیع است که به رفتارهای توزیع در جامعه ایران می پردازد که کالایی که تولید شد در چه کانالی توزیع شود چرا ما تولید نمی کنیم چرا واسطه گری و دلالی می کنیم این به فرهنگ توزیع بر می گردد. سوم فرهنگ مصرف است اگر این سه مورد بحث قرار گیرد و نقد شود و جنبه های مختلف آن باز شود ما به رونق تولید میرسیم.
 با این ساختار کلان، طرح مساله می کنم و دوست دارم دوستان وارد شوند و در مورد آن بحث کنیم به نظر شما رویکرد انسان شناسانه به فرهنگ در رونق تولید می تواند برای ما مفید باشد  یا نگاه دوم که ما فرهنگ را ابزاری برای نهاد سیاست در نظر بگیریم که بتواند شکل اجتماعی ما را جهت دهد چیزی که مهندسی فرهنگی  گفته می شود .
نهاد قدرت در مصادیق دخالت نمی کند نمی گوید عروسک دارا و سارا بسازید چون نهاد قدرت اگر به این نتیجه برسد که فرض کنید چهره ای که حتی ممکن است وارداتی هم باشد می تواند مشروعیت ساز باشد ازش استفاده خواهد کرد این خصلت نهاد قدرت است . فیلمی وارد کشور می شود به نام جومونگ چه غوغایی به پا می کند ، ساعات ما می شود قبل از جومونگ بعد از جومونگ ، این فیلم را وقتی تحلیل محتوا می کنید ، می بینید جنبه هایی از فرهنگ شرقی که ریاضت، مقاومت، امید و صبر است در این فیلم هست و نهاد قدرت این را مطالبه می کند در کنارش آموزه های دیگری هم دارد که ممکن است جنبه های دیگری از فرهنگ ما را بزند ولی به دلیل اینکه نهاد قدرت این را مطالبه می کند می بینید که این فیلم پخش می شود ، همه نمی توانند تشخیص دهند که این اثر منفی دارد مثل فیلم یوسف پیامبر ، فیلمی می سازیم که شأن نبی خدا را پایین می آوریم می خواهم بگویم گاهی هم ما از دستمان در می رود ، تهیه کننده اش را خواستند ، گفتند ازدواج با دو خواهر را کجا گفته که حضرت یعقوب این کار را کرده است که شما نشان می دهید ؟ گفت ما این را از اسراییلیات ساختیم ، یعنی چیزی که در صورت شفاهی مردم مطرح می کنند ولی جایی سند مکتوبی ندارد نهاد قدرت اساسا به چیزی خواهد پرداخت که تولید مشروعیت بکند ، مثلا تتلو برای چه آمد در انتخابات جریان سازی کرد لذا گاهی از دست در می رود و  ممکن است آسیب زا باشد.
بعضی اعقاد دارند اگر مردم را رها کردید خودشان میاید کالای ایرانی می خرند ، خودشان کالاهای داخلی را حمایت می کنند ، اما سیاسیون چنین اعتقادی ندارند ، می گویند اگر این رها شود تولید داخلی دچار مشکل خواهد شد ، اصلا ما در فضای جهانی حذف می شویم ، یک عده هم معتقد هستند اصلا حذف شویم چه اشکالی دارد .
یک نگاهی هست می گوید ما باید سیاست فرهنگی از نوع آمریکایی داشته باشیم اینکه هیچگاه مستقیم مداخله نمی کند، مثلا یک فیلم هالیوودی می سازد ، بعد کالاهاشو بر اساس اون فیلم هالیوودی وارد  بازار می کند ، الان نمونه هایی که ماهواره ها دارند انجام می دهند همین است مثلا فیلمی می سازند ، بعد جواهری را به نام جواهر فلان فرد می ریزند داخل بازار ، مردم می خرند بعد کالای گیفن اون داخل بازار می شود و جعل آن ساخته می شود ، به این اصطلاحا می گویند گیفن .اگر قرار است به این رویه عمل شود ما باید آرام آرام سیاست آمریکایی را جایگزین سیاست فعلی کنیم . یعنی دیگر ما مدینه فاضله نچینیم ، رفتارهای اسلامی و اخلاقی را کنار.بگذاریم با یک کمپانی قرارداد ببندیم فیلم بسازیم ، داخل فیلم، ماشین و ... نشان بدهیم بعد سرمایه گذاری کنیم تا این کمپانی ماشین ها را بفروشد این یک رویه است مدافعینی هم دارد . یک عده می گویند ما متعهد به آموزه های دینی هستیم و تحت هیچ شرایطی هم نباید کوتاه بیاییم . پژوهشی را پژوهشکده فرهنگ و هنر و ارتباطات وزارت ارشاد اسلامی ده سال گذشته انجام داد و الان تکرارش کرد به نام پیمایش ارزش ها و نگرش ایرانیان اگر این را با ده سال پیش تطبیق بدهیم می بینید که بسیاری از ارزش ها و نگرش ها تغییر کرده است . این تغییر یک تلنگر است مثلا نوع نگاه به حجاب و پوشش در جامعه در بین حتی آدم های مذهبی کم شده است ، قیمت تولیدی چادر مشکی مناسب برای زنان در جامعه ایران باید افزایش پیدا کند ، نهایتا می بینید تولید لباس هایی که با فرهنگ ده سال پیش بوده عملا دیگر ممکن نیست ، یک خانم محجبه چادری که می خواهد برود چادر بخرد دیگر نمی تواند ، نه اینکه نخواهد بخرد نمی تواند و چون بین مردم هم این نگرش آرام آرام جا افتاده پس می رویم به سمت اینکه سایر لباس ها را جایگزین کنیم .بخشی از آن اجتناب ناپذیر است ، یعنی فرهنگ جامعه تغییر می کند ما الان در چرخش فرهنگی هستیم ، مثلا غرب به شدت دچار چالش معنویت شده است ، غربی ها در ده پانزده سال اخیر کارهایی دارند انجام می دهند که جزو توصیه های دینی ماست و وقتی ایرانی ها می روند داخل اون کشورها اصلا تعجب می کنند .
نگاه انسان شناسانه نگاه متخصصان است ، نگاه انسان شناسانه نگاه توصیف گرایانه است ، می رود در زندگی مردم می بیند مردم دارند دروغ می گویند ، می گوید دروغ در جامعه ایران امر پسندیده است ، بعد می گوید ایرانی ها برایش توجیه می آورند انسان شناس ها سوال می کنند در کجای آموزه های دینی، دروغ مصلحتی آورده شده است ، اصلا دروغ مصلحتی ما نداریم ، دروغ به دلیل وجود کارکردش، رشد کرده است چون کارکرد داشته است رشد کرده ، ما جلویش را نگرفته ایم اوایل جلوی موسیقی را گرفتیم ، در حالی که امروز به این نتیجه رسیدیم ما از ابزار موسیقی می توانیم برای اهدافمان استفاده کنیم ، ما خیلی خواننده انقلابی داریم ، در تهران ببینید خیلی هاشون دعوت می شوند از طرف نهادهای فرهنگی که مردم را با موسیقی به سمت بحث های انقلاب جذب کنند ، ما در آن زمان نگاهمان به موسیقی از سمت قدرت یک نگاه سطح پایین بود . ما چون بدیل رقیب برای لباس های غربی نداریم دچار این چالش شده ایم ، این ها را متخصص ها خوب می شناسند ولی نهاد قدرت خیلی کم زیر بار این مساله می رود .من سر کلاس هام می گویم این شلوار زخمی که شما پوشیدی علایمی دارد معنیش این است کسانی که در کشور های فلان، پول ندارند که هزینه تاکسی شون را بدهند این لباس ها استفاده می کنند برای تن فروشی ، معنیش را متوجه می شوی؟ دانشجو فردا دیگر نمی پوشد . چون واقعا دانشجو نمی خواهد این کار را بکند ولی وقتی می رود در بازار می بینه قشنگ و شیک هست ، می خرد می پوشد چون ما آگاهی ندادیم نهاد قدرت به دلیل اینکه تا الان احساس می کرده که می تواند به تنهایی پاسخ دهد  عرض من این است ، در مسایل فرهنگی و مصرفی و اقتصادی ما تنها تصمیم گیرنده نیستیم دوست عزیز اگر رفتی کالایی متناسب با ارزش های فرهنگ اسلامی پیدا نکردی یا پیدا کردی توان نداشتی بخری ترجیح تو کدام لباس هست، این را چه کسی برای ما تعیین می کند، اون اقتصاددان ، اون سرمایه گذار.  
اما در بحث رونق تولید که عرض کردم ما به سه فرهنگ می رسیم فرهنگ کار، فرهنگ توزیع و فرهنگ مصرف ، من از هر کدام درآمدی کوچک عرض می کنم در مورد فرهنگ مصرف یک چالش در جامعه ایران وجود دارد ، مصرف در ایران مصرف منزلتی است ، این یک دغدغه جدی است برای ما ، یعنی همه کارشناس ها حوزه فرهنگ توی این قسمت مانده اند که مصرف در جامعه ایران یک فرهنگ منزلتی است.
اگر امروز ماشین شاسی بلند X باشه یک میلیون تومان و پراید باشه سیصد میلیون تومان ترجیح شما برای خرید چیه ؟ نگاه ما نسبت به مصرف منزلتی است نه نگاه مصرفی . نیاز زیستی من ملاک نیست این کالا چقدر می تواند به جایگاه و شأن من از دید دیگران ارزش دیده شدن بیفزاید مهم است اکثر لباس هایی که مد می شود و پر طرفدار می شود به دلیل ارزش منزلتی است اکثراَ این زندگی ها پر زرق و برق و پر طرفدار می شود به دلیل ارزش منزلتی کالا است . اکثرا این زندگی های پر زرق و برق و لوکس همه آن ها بخاطر منزلتی دیدن کالاست وگرنه همه ما می دانیم آخرین لباس مان کفن است وقتی به دنیا آمدیم یک لنگ به ما بستند وقتی می خواهیم برویم هم با همین لنگ می رویم ، همه اطلاع داریم می دانیم می میریم ولی ارزش منزلتی غالب می شود این بار فرهنگی است . پس این یک چالش  است که در بعد مصرفی منزلتی نگاه می‌کنیم نه زیستی و نیاز.
در بعد فرهنگ توزیع  همیشه دچار تنبلی اجتماعی می‌شویم تنبلی یعنی چه؟ ماشین هل دادن بعضی ها را دیدید مثلا یک ماشین می‌خواهیم هل بدهیم 10 نفر دستانشان را پشت ماشین می‌گذارند ولی یک نفر عملا زور خرج می‌کنه فقط بقیه دستشون به ماشینه، نتیجه اگر برای انجام کاری جمعیت زیاد شد ضرورتاً بهره‌وری افزایش پیدا نمی‌کند. با بسیاری از کارخانجات صحبت کردم می‌گویند اگر ما کارخانه را بفروشیم بزاریم تو بانک سودشو ببریم با اون کالای چینی وارد کنیم و توزیع کنیم درآمد ما خیلی بیشتر است ببیند سیستم توزیع کجا می‌آید چون سیستم توزیع بهترین و بیشترین سبک بهره‌وری است پس دلالی از طرف توزیع‌کنندگان موفق‌ترین شغل است نه می‌خواهد مالیات پرداخت کند و دیده می‌شوید به قول فردی می‌گفت شغل داشته باشید در بین مردم دیده شوید چشم می‌زنند دلال باشی کسی نمی‌فهمد پس فرهنگ توزیع به دلیل تنبلی اجتماعی جامعه عمدتا دلال مسلک است . نکته ای که  در آموزه‌های دینی تاکید می‌شود کار به مثابه عبادت است احادیثی داریم از پیامبر اکرم ص در این باب که کسی که برای خانواده اش رزق می‌برد جهاد می‌کند و کسی که در این راه کشته شود شهید می‌شود جایگاه کجاست  ولی نوع نگاه ما به کار چیست. بروید قدیم‌ترها را ببینید من با خیلی از پیرمردهای اصفهانی صحبت کردم می گفتند نصف اموال را وقف کردند وقتی کرکره مغازه‌ را بالا می‌کشد بسم الله ... می‌گوید وقتی پایین می‌کشد بسم الله می‌گوید پس نوع نگاه به کار چیست. من لذت می‌برم از کار عبادت است و اتینکه پولش برام مهم نیست چند درصد در جامعه برای پول دارند کار می‌کنند این یک چالش است.
در فرهنگ اصفهانی یک مفهوم کاملاً راهبردی است که یک زن اصفهانی یک چیزی را برای آینده نگه داشته است چرا؟ چون از حیث تاریخی، قحطی دیده‌ایم و در حافظه‌ی ما مانده در مسیر داشته باشیم ولی در نسل جدید این طور نیست و باید بازنگری شود چه کسی این کار را باید انجام دهد من معلم، شما مسئول فرهنگی.