انتخاب نام فرزند و تغییر فرهنگی در ایران
دکتر مجید فولادیان (استادیار جامعه‌شناسی نظری فرهنگی دانشگاه فردوسی مشهد)
-
رصد تحولات وضعیت فرهنگی و اجتماعی ایران در ۷۰ سال اخیر و در ۴۰ سال پس از انقلاب به چه صورت بوده است؟
اگر ما بخواهیم شاخصی پیدا کنیم که به وسیله آن شاخص، به چگونگی اتفاق افتادن تحولات فرهنگی ایران بپردازیم، چه شاخصی را باید انتخاب کنیم؟
تحولات نامگذاری در ایران، مهم‌ترین شاخصی بود که من برای پاسخ به پرسش بالا به آن رسیدم. به این معنا که افراد چه نام‌هایی را برای فرزندان خود انتخاب می‌کنند و انتخاب این نام‌ها چه ارتباطی با تحولات فرهنگی در مناطق مختلف دارد. من این دوره‌های زمانی را به هشت دوره تقسیم کردم.
۵۰ نام پربسامد پسر از سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۹۸ بررسی شده که تحولات در جامعه ایران را نشان داده است.
دوره بعد از سال ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۱، ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۶، ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۹، ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۸، ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۶، ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۵، ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۲ و از ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۸ بوده است.
نام دسته نخست را ملی-اسلامی گذاشتیم. این مهم‌ترین گرایش فرهنگی ایران است که حدود ۶۴ درصد نام‌گذاری‌ها را در بر گرفته است.
در دوره اصلاحات، این نامگذاری به اوج خود رسیده (۷۷ درصد) و در دوره اخیر، به کم‌ترین مقدار خود (۵۵ درصد) رسیده است.
تیپ بعدی اسامی، اسلامی-سنتی است که تا زمان حال، به یک تا دو درصد رسیده است.
دوره بعدی، مختص به اسامی اسلامی-مدرن است که از حدود ۹ درصد شروع و به حدود ۲۰ درصد می‌رسد.
گرایش بعدی، اسامی اسلامی-ایدئولوژیک هستند که با شروع انقلاب شکل گرفته و تا پایان جنگ تمام می‌شوند.
مقاومت فرهنگی مقابل گفتمان غالب با نامگذاری
یکی از مهم‌ترین داده‌هایی که ما به آن رسیدیم، اسامی ایرانی-باستانی است که یا از شاهنامه آمده یا اسامی پادشاهان باستانی ایران است. این گرایش پیش از انقلاب، فرازی دارد و از یک و نیم درصد به ۴ درصد می‌رسد اما با انقلاب و جنگ کاهش پیدا کرده است.
و در دوره سازندگی افزایش پیدا کرده و به طور معناداری در شش سال اخیر افزایش پیدا کرده است که نشان‌دهنده یک فرهنگ مقاومت در برابر کمرنگ کردن نشانه‌های هویتی ایرانیت توسط صداوسیما و دیگر نهادها است و به حدود ۱۵ درصد رسیده است.
دسته دیگر، اسامی ایرانی-مدرن است. این اسامی گاهی به هیچ عنوان وجود نداشته است و پس از جنگ رواج پیدا کرده و در چند سال اخیر بسیار به آن رجوع می‌شود.
در جایی دیگر، اسامی با ریشه عربی با اسامی با ریشه غیرعربی مقایسه شده‌اند. در سال‌های اخیر به طور معناداری اسامی با ریشه عربی رو به کاهش بوده و اسامی با ریشه ایرانی و ترکی رو به افزایش است.
هویت قومی| وضعیت اجتماعی و فرهنگی کشور
در بخش دوم صحبت‌هایم به موضوع تحولات هویت خواهم پرداخت که بر اساس پیمایش ملی تا سال ۱۳۹۶ از آن‌ها استفاده کردیم. یکی از آن‌ها، هویت ملی بوده که در سال ۱۳۷۹ بسیار بالا بوده و در سال ۱۳۸۸ کاهش پیدا کرده است.
هویت قومی در سال ۱۳۷۹ از همه کمتر بوده که میزان آن در حال افزایش است.
داده بعدی، هویت مدرن است. پس از آن، هویت مذهبی مطرح است که تاکنون به ۷۶ درصد رسیده و رو به افول بوده است.
بحث بعدی، مشارکت است که در سال ۱۳۸۴ بالاترین عدد را دارد و اکنون ۹۴ درصد است. مشارکت مدنی نیز در سال ۱۳۸۵ به اوج رسیده و اکنون کاهش پیدا کرده است. منظور از مشارکت در پژوهش ما، ساختار خانواده بوده که روندها حاکی از دموکراتیک¬تر شدن آن است.
نظر شما :