برگزاری نشست تخصصی "بایسته های مهارت آموزی در دانشگاه‌ها به منظور رفع موانع تولید"
هم‌زمان با روز پژوهش، امروز، ۲۵ آذرماه «نشست تخصصی بایسته‌های مهارت‌آموزی در دانشگاه‌ها به منظور رفع موانع تولید» که از طرح‌های هماهنگ معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی گیلان است، با حضور صاحب‌نظران حوزه آموزش و پژوهش، میرمسلم رهبر هاشمی، معاون آموزش و کارآفرینی سازمان جهاددانشگاهی گیلان، حمیدرضا سموری، مدیر مرکز آموزش تخصصی کوتاه‌مدت شماره ۲ معاونت آموزش و کارآفرینی سازمان جهاددانشگاهی گیلان، حسین افراخته، عضو هیئت علمی و معاون دانشجویی دانشگاه گیلان و رسول شمشادی، عضو هیئت علمی و رئیس دانشگاه فنی‌حرفه‌ای گیلان در دفتر معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی استان برگزار شد.
رهبر هاشمی، معاون آموزش و کارآفرینی سازمان جهاددانشگاهی گیلان در این نشست بیان کرد: سند آموزش کشور در حوزه عالی، سند جدیدی نیست و درواقع هنوز نتوانستیم یک زیرنظام متناسب با تغییر هرم جمعیت، نیازهای روز بازار و تغییر نسل دانشگاه‌ها به‌وجود آوریم. متأسفانه امروزه در حوزه آموزش عالی و آموزش‌های مهارت‌آفرینی با مشکلات عمده‌ای مواجه هستیم. جذب بی‌رویه دانشجو بدون درنظرگرفتن نیاز روز و آینده شغلی آنان به‌شدت آسیب‌زا بوده و نظام آموزشی را از حالت خدماتی به حالت بیزینسی اقتصادی سوق داده است. این تغییر رویکرد باعث شد مزیت‌های اقتصادی در الویت اول و آموزش عالی در الویت بعدی قرار گیرد و اینگونه رشد و توسعه بیش از حد موسسات و دانشگاه‌های نوین را شاهد هستیم.
معاون آموزش و کارآفرینی سازمان جهاددانشگاهی گیلان با بیان اینکه باید برای حل معضل، آن را ریشه‌یابی کرد، ابراز کرد: باید برای تحلیل درست، اعداد و ارقام را بررسی نماییم. طبق آمار، تغییر سلیقه به سمت رشته‌های علوم انسانی در حال افزایش است که نشان می‌دهد نسل آینده این استان، به‌دنبال صنعت نیست و به انجام مشاغل خدماتی لوکس گرایش دارد. منشأ این مسئله عمدتاً در خانواده‌ها می‌باشد که می‌خواهند تبلور آمال و آرزوهای خود را در فرزندان ببینند.
وی افزود: در سایر کشورها فارغ‌التحصیلان از دانشگاه برای استخدام در صنعت نیازمند گذراندن دوره‌های آموزشی هستند. یعنی بسیاری از کارخانه‌ها و شرکت‌های صنعتی دنیا با مؤسسات آموزشی قرارداد داشته و نیروی جدید خود را حتی اگر از بهترین دانشگاه فارغ‌التحصیل شده باشد، جهت گذراندن دوره‌های مهارتی به این موسسات معرفی می‌نمایند. در واقع نیز همین طور است که هیچ دانشگاهی نمی‌تواند خود را با تمام تغییرات صنعت به‌طور کامل منطبق نماید و مهارت‌آموزی بین سطوح الزامی است.
معاون آموزش و کارآفرینی سازمان جهاددانشگاهی گیلان تصریح کرد: علت انتظارات عجیب صنعت از دانشگاه در کشور ما و این عدم هماهنگی این است که ما نظام‌های ازهم‌گسسته‌ای هستیم و در چنین نظام‌هایی الویت با ثروت‌اندوزیست نه ثروت‌آفرینی. نظام آموزشی کشور در بحث تحصیلات تکمیلی بر دو محور رقابت برای بقا و رسیدن به شغل و بخشی برای ارتقا و پیشرفت در حیطه کاری است. یعنی می‌توان گفت که گاهی تحصیل برای برخی از افراد ابزار تنازع شده است که همین نیز متأثر از ضعف‌های این حوزه است.
کاهش تعداد دانشجویان در مقابل فراوانی دانشگاه‌ها
همچنین در ادامه حمیدرضا سموری، مدیر مرکز آموزش تخصصی کوتاه‌مدت شماره ۲ معاونت آموزش و کارآفرینی سازمان جهاددانشگاهی گیلان، بیان کرد: رشد بی‌رویه جمعیت در دهه ۶۰ و سرازیرشدن آنان به دانشگاه‌ها در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ باعث شد که دانشگاه‌ها به‌صورت کمّی رشد کرده و به رشد کیفی آن‌ها توجه چندانی نشود. حال در سال‌های اخیر با کاهش چشمگیر جمعیت دچار یک بحران شدیم و آن هم کاهش تعداد دانشجویان و در مقابل فراوانی دانشگاه‌هایی با عناوین مختلف که دچار نواقص و ایرادهای ساختاری بوده و با همان سیستم قبلی باقی مانده و به‌صورت نسل جدید درنیامده است.
وی با اشاره به ویژگی‌های حوزه مهارتی بیان کرد: ما از حرکت تکنولوژی به‌دور نبوده و در همان مسیر در حرکت هستیم. اما باید به این نکته توجه کنیم که در قرن جدید، حوزه‌های پرطرفدار شغلی در کدام زمینه است. مقوله پیرشدن جمعیت صرفاً مختص به کشور ما نبوده و گریبان‌گیر کل جهان خواهدبود. به‌همین علت مشاغلی که در حوزه‌های مراقبتی، هوش مصنوعی، بازاریابی و ... قرار می‌گیرند به‌شدت پول‌ساز شده و نیاز جهان در همین راستا خواهدبود.
سموری به تأثیرات کرونا در این حوزه اشاره کرد و افزود: در اوج شیوع کرونا با مسائل جدیدی روبه‌رو شدیم که یکی از آن‌ها رشد صعودی خرید و فروش اینترنتی و همچنین رشد صنایعی که بر پایه اینترنت و دیجیتال هستند بود. همین می‌تواند هشداری برای متخصصان این حوزه باشد تا در چنین زمینه‌هایی فعالیت خود را گسترش دهند چون مواجهه گسترده با آن‌ها در آینده‌ای نزدیک، اجتناب‌ناپذیر خواهدبود. در واقع باید همواره در زمینه آینده صنایع، تحلیل و بررسی انجام‌داد تا مسیر فعالیت و سیاست‌گذاری‌ها به همان جهت سوق داده شده و دانشگاه‌ها نیز در همان مسیر حرکت کنند.
وی در پایان یادآور شد: الگوهای بسیار ارزشمندی در جهان وجود دارد که می‌توان با بومی‌سازی آن‌ها، نکات بسیار مثبتی را برداشت کرده و از ثمرات آن بهره‌برداری نمود. ماموریت سازمان جهاددانشگاهی نیز براین قرار بوده که در صدد حل چنین مشکلاتی باشد. ما نیز با تمام قوا در همین مسیر حرکت کرده و درحال تلاش برای رقم زدن همین اتفاق هستیم و امیدواریم که با کوشش همه‌جانبه بتوانیم به درجات عالی رشد و ارتقا دست‌یابیم.
حسین افراخته، عضو هیئت علمی و معاون دانشجویی دانشگاه گیلان با بیان مقدمه‌ای در باره موضوع نشست بیان کرد: طبق آمار وزارت علوم متقاضیان کنکور سراسری در رشته علوم ریاضی، کاهشی و در رشته علوم تجربی به شدت افزایشی است. درصد عمده‌ای از تحصیل‌کردگان آموزش و پرورش صرفاً به ادامه تحصیل در رشته‌های پزشکی گرایش دارند که همین امر، خود بازخورد کاملی از وضعیت صنعت و اشتغال در کشور است.
معاون دانشجویی دانشگاه گیلان با بیان اینکه در سال‌های آتی در زمینه ترییت و پرورش مهندسین توانمند دچار مشکل خواهیم شد، ابراز کرد: اینکه چرا خروجی‌های دانشگاه، متناسب با نیاز روز صنعت نیست ناشی از مسائل و دلایل متعددی است که در نهایت نشان از گسست بین صنعت و دانشگاه‌هاست. انتظارات صنعت از دانشگاه، پرورش یک مهندس تمام عیار و همه‌فن‌حریف است که پس از خروج از دانشگاه بر تمام ریزه‌کاری‌های صنعت اشراف داشته‌باشد، در حالی که اگر واقع‌بین باشیم، هیچ‌گاه چنین امری میسر نخواهد‌بود.
افراخته خاطرنشان کرد: مجموع اعتبارات اختصاص داده شده جهت پیوند دانشگاه با صنعت بسیار پایین است. مجموع تعداد بازدیدهای صنعتی دانشجویان به شدت کاهش یافته که البته بخشی از آن متأثر از شیوع کرونا و مجازی شدن آموزش بود ولی در مجموع تمایل و رغبتی برای بازدید از صنعت وجود ندارد. از طرف دیگر تعداد پایان‌نامه‌هایی که مورد حمایت صنعت هستند نیز روندی بسیار کاهشی داشته است. اگر به دنبال علت باشیم به این پاسخ می‌رسیم که اعتماد صنعت به دانشگاه بسیار ضعیف است و این در حالی است که خود مدیران صنعتی، همگی خروجی همین دانشگاه‌ها هستند.
وی با اشاره به اینکه صنعت ما وارداتی است، ابراز کرد: در کشور ما صنعت زاییده دانشگاه‌های خودمان نیست و مسائل مربوط به آن بسیار ابتدایی تلقی می‌شود از اساتید و دانشجویان انتظار می‌رود که در مرزهای دانش فعالیت کرده و مقاله ارائه کنند زیرا بسیاری از آیین نامه‌های ترفیع و ارتقا در دانشگاه‌ها، مقاله‌محور و مبتنی بر پژوهش‌های بنیادی و به‌روز است. متأسفانه چارچوب‌های دانشگاه مسائل مربوط به صنعت را به‌عنوان مسائل اساسی خود نمی‌شناسد و خود صنعت نیز از پتانسیل‌های دانشگاه بی‌اطلاع است.
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان پتانسیل‌های دانشگاه را حتی فراتر از نیاز صنعت دانست و تصریح کرد: علی‌رغم وجود این پتانسیل‌ها و توان علمی و تخصصی دانشگاه‌ها، متأسفانه حلقه اتصال و ارتباط بین دو مقوله صنعت و دانشگاه شکل نگرفته که همین موجب شده دانشجویان نخبه و فعال و در واقع پتانسیل‌های علمی ما از کشور خارج شوند. نکته دیگر اینکه بسیاری از خروجی‌های دانشگاه، محوریت کارآفرینی را به خود نمی‌گیرند یعنی رشته‌های طراحی شده، حداقل‌های مهارتی را ندارند. با چنین فضایی نمی‌توان مبنای آموزش را برحسب نیازهای مهارتی کشور در نظر گرفت.
افراخته در پایان یادآور شد: در شوراهای صنعتی کشور جایی برای اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و محققین این حوزه وجود ندارد. با برقراری این ارتباط و حضور صاحب‌نظران دانشگاهی در شوراهای صنعتی، ارتباط قوی تر شده و اعتماد صنعت به خروجی‌های دانشگاه نیز افزایش می‌یابد. همچنین اگر بتوان نمایندگان صنعت را نیز در دانشگاه وارد کرد، فعالیت‌های آموزشی رنگ و بوی صنعتی به خود خواهد‌گرفت و مسیر روشن و روشمندی در ارتباط این دو نهاد شکل خواهد گرفت.
رسول شمشادی، رئیس دانشگاه فنی‌حرفه‌ای گیلان ضمن ریشه‌یابی دلایل گسست دانشگاه و صنعت در آموزش و پرورش بیان کرد: در گذشته وقتی دانش‌آموزی از هنرستان فارغ‌التحصیل می‌شد برای اخذ مدرک حتماً باید وارد آموزشگاه مهارتی می‌شد و حرفه‌ای می‌آموخت و امکان ورود به پایه نظری یا آموزش مجازی را نداشت. اما حال به‌دلیل خالی‌بودن صندلی‌های دانشگاه و برخی تقاضاهای موجود، اشتغال و مهارت‌آموزی به نوعی نادیده گرفته‌شده و صرفاً مدرک تحصیلی اهمیت دارد.
رئیس دانشگاه فنی‌حرفه‌ای گیلان با بیان اینکه این مسئله باید از جانب آموزش و پرورش بازبینی و اصلاح شود، ابراز کرد: همین‌گونه شد که بین دو نظام آموزشی یعنی نظام مهارتی و نظام نظری گسست اتفاق افتاد. نکته بعد استقبال کم دانش‌آموزان و خانواده‌ها برای ورود به هنرستان است. در استان گیلان حدود ۱۸درصد دانش‌آموزان وارد هنرستان می‌شوند و از همان مقدار بازهم تعداد کمی به سمت سازمان فنی‌حرفه‌ای یا کارگاه‌ها و آموزشگاه‌های مهارتی گرایش دارند و در نتیجه آموزش مهارتی درستی به آنان داده‌نشده و صرفا به ارائه مدرک بسنده می‌شود. تشویق دانش‌آموزان به انتخاب رشته‌های عملی و مهارتی بسیار حائز اهمیت است. در دانشگاه فنی‌حرفه‌ای صرفا از رشته‌های هنرستان و کارودانش دانشجو پذیرفته شده و وظیفه این دانشگاه تربیت و مهارت‌آموزی به آنان است.
شمشادی با اشاره به آمار وزارت کار در مورد اشتغال فارغ‌التحصیلان فنی‌حرفه‌ای، ابراز کرد: طبق آمار حدود ۹۰ درصد فارغ‌التحصیلان دانشگاه فنی‌حرفه‌ای مشغول به کار هستند چون ورودی ما صرفاً از هنرستان و کارودانش بوده و افراد عقبه کارآفرینی دارند و با حضور در دانشگاه، ورزیده‌تر شده و با مهارت کسب‌شده وارد بازار کار می‌شوند. در تمام دنیا، هزینه آموزش‌های مهارتی حدود سه و نیم برابر آموزش‌های نظری است. این در حالی است که در کشور ما اعتبار اختصاص داده شده به دانشگاه فنی‌حرفه‌ای بسیار کم است. این دانشگاه‌ها در ایران عمدتاً تقاضامحور نیستند و عرضه محورند. اما در واقع تقاضامحوری آن‌ها باید برحسب نیاز صنعت باشد یعنی با تحلیل‌های صورت‌گرفته نیاز صنعت را شناسایی و سپس مطابق با آن رشته ایجاد کرده و دانشجو تربیت نمایند.
رئیس دانشگاه فنی‌حرفه‌ای گیلان راهکار برون‌رفت از مشکل قطع ارتباط دانشگاه و صنعت را اصلاح قوانین بالادستی دانست و ادامه داد: ظرفیت‌سازی مناسب بین پذیرش رشته‌های نظری و رشته‌های مهارتی باید توسط وزارت علوم انجام شود. در حال حاضر ظرفیت بسیار بالایی برای آموزش نظری در‌نظر گرفته‌شده و در عین حال این میزان برای آموزش مهارتی بسیار کم است. نقش مشاورین آموزش و پرورش در ایجاد تعادل بین این دو حوزه نیز بسیار قابل توجه می‌باشد. در مجموع با اصلاح نظام آموزشی باید این امر نهادینه شود که فارغ‌التحصیلان هنرستانی با مهارت‌آموزی حرفه‌ای شده و سپس مدرک بگیرند.
وی افزود: آموزش‌هایی که در دانشگاه ارائه می‌شود نیز به نوعی نسبت به صنایع عقب‌تر است. یعنی تکنولوژی صنعت بسیار بالاتر از ابزارهای آموزشی دانشگاه‌ها بوده و جبران این نقص نیازمند این است که کارآموزی و کارورزی در صنعت و به‌طور کل آموزش‌های مهارتی مبتنی بر عمل را توسعه دهیم. همچنین مسئله آموزش‌های بین سطوح باید عملی شود. این آموزش‌ها در تمام کشورها دیده شده و به آن صلاحیت حرفه‌ای گفته می‌شود. یعنی در واقع از آنجایی که امکان آموزش و جامع در دانشگاه فراهم نیست، فرد باید بین سطوح تحصیلی، آموزش‌هایی را در بازار دیده و مهارت بیاموزد که هنوز متأسفانه این امر در کشور ما جایگاهی پیدا نکرده است.
وی در پایان به ویژگی‌های مثبت دانشگاه فنی‌حرفه‌ای اشاره کرد و افزود: ۸۰ درصد آموزش در این دانشگاه کارگاه‌محور و آزمایشگاه‌محور است. تمامی مدرسان این حوزه باید حتماً حداقل یک سال در صنعت، دوره دیده باشند و گاهی آموزش‌های دوره‌ای در خارج از کشور را نیز خواهند داشت. خوشبختانه ارتباط این حوزه با صنایع و اصناف درحال شکل‌گیری و تقویت است. باید توجه داشت که بتوانیم ضمن خارج نشدن از ریل آموزشی، به سمت آموزش‌های کوتاه‌مدت مؤثر حرکت کنیم.
نظر شما :