کرونا و پایان شهرنشینی

قرن بیست و یک، بدون مقدمه وارد دوره دیگری از زندگی شده است: «جامعه اطلاعاتی». ما ایرانی‌ها در ابتدای قرن بیستم از یک جامعه ایلی و روستانشین، وارد دوره شهرنشینی و حاکمیت ناسیونالیسم‌های مدرن شدیم و هنوز چالش‌های زیادی با دوره‌ مذکور داریم. در عین حال با ورود قرن جدید، با تغییر بزرگ دیگری مواجه شده‌ایم که مناسبات فضا و قدرت اجتماعی با انفجار اطلاعات دیجیتال در حال دگرگونی و تحول است.
اگرچه در ابتدا زیرساخت‌های شهرنشینی ما اعم از بانک و بلدیه چندان که باید مهیا نبود و با همکاری کشورهای پیشرفته حتی تا مرحله اکتشاف نفت و نوشتن تاریخ باستانی پیش رفتیم، اینک نوبت زیرساخت‌های تازه‌تری شده که نیازمند طراحی و تقویت آن در تمام نقاط سرزمین پلنگ و زعفران هستیم.
مراحل گذار از جامعه‌ شهرنشین به جامعه اطلاعاتی می‌توانست به‌تدریج و با طی‌کردن کشمکش‌های فراوانی که هنوز با عالم دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی مشکل دارد، طی شود، اما حادثه دیگری رخ داد. «کرونا» مانند عقابی قصد دارد ما را از دوره حاکمیت شهرنشینی به سمت دوره جامعه اطلاعاتی پیش ببرد که در آن انسان‌ها به جای تردد در خیابان‌های شلوغ و پر از خودرو و کامیون، از طریق موبایل‌هایی که سرورهای پرسرعت پشتیبانی می‌شوند با هم ارتباط می‌جویند.
با این حال، هنوز بسترهای اقتصادی و فرهنگی مربوط به جامعه اطلاعاتی در ایران به طور کامل فراهم نیست و مدارس و دانشگاه‌های مجازی تا دوردست‌های همه کشور به‌طور کامل دسترسی نداشته و نیازها به طور کامل مرتفع نمی‌شوند. از سویی، برای فراهم آوردن چنین بستری، نیازمند کارآفرینان و اندیشمندانی است که بتوانند مقتضیات اخلاقی دوره جامعه اطلاعاتی را به عنوان آرمان‌شهر زندگی ایرانی ترسیم کنند.
کرونا موجب شده است که خلأ چنین کارآفرینان و متفکرانی در جامعه ایرانی که اینک دستخوش اضطراب و هراس ناشی از تداوم سبک زندگی شهرمحور پیشین و سرایت بیشتر بیماری است، محسوس باشد. با این حال، به نظر می‌رسد وابستگی مالی ما به جامعه‌ شهرنشین و اقتصاد خاص آن که با شکاف شدید بالای شهر و پایین شهر نیز همراه بود، مانعی بزرگ بر سر راه چنین دگرگونی یا «جابجایی» فضایی شود. اما به نظر می‌رسد تداوم کرونا بتواند موجب خلاقیت کارآفرینان و متفکران شده و وضعیت فعلی اتکای اقتصادی به خیابان‌های شلوغ و گران‌قیمت را به سمت خلق شهرهای دیجیتال عادلانه‌تر پیش برد.