تبعات منفی تهمت‌زنی بر انسجام ملی

از منظر جامعه‌شناسی تهمت و افترا به عنوان یک هنجارشکنی مبدا کج‌رفتاری‌ها و گاه برخی از جرایم می‌شود.این رفتار در نگاه نخست یک مبحث فردی به نظر می‌رسد، گاه بخش اعظمی از یک جامعه را دربرمی‌گیرد و یک مبحث کاملا اجتماعی است. تهمت‌زنی و دروغگو خواندن دیگران بنیان‌های اخلاقی یک جامعه را هم با خطر روبه‌رو می‌کند، یکی از مهم‌ترین علل شکست اصول اخلاقی و تخطی از هنجارهای اجتماعی فقدان جامعه‌پذیری صحیح و آموزش در خصوص آثار و تبعات مخرب هنجارشکنی است. فقدان ابزارهای معقول جامعه به منظور دستیابی به اهداف و موقعیت‌های اجتماعی و اقتصادی نیز می‌تواند سبب بروز کج‌رفتاری مانند تهمت و افترا شود. بسته‌بودن باب گفت وگو هم برای دستیابی به اهداف و مقاصد نیز کج‌رفتاری‌های اجتماعی را تقویت می‌کند؛ به عنوان مثال توجیه غیبت و کسب نمره بالاتر برای یک دانش آموز گاه از طریق دروغ، کتمان و افترا محقق و این ناهنجاری را افزایش می‌دهد. کاهش اعتماد عمومی در یک کشور و افزایش فاصله اجتماعی نیز یک عامل موثر بر توسعه و تقویت افترا و انتساب القاب غیرواقعی است. گاه نیز تهمت و افترا حاصل ناآگاهی و داده‌های اشتباه است؛ تقویت گفتمان اجتماعی، افزایش دانش و آگاهی و کاهش (به حداقل رساندن) داده‌های متناقض به ویژه توسط رسانه‌ها نقش موثری در کاهش این آسیب اجتماعی ایفاء می‌کند.
در جوامع سنتی شناخت و اعتماد اجتماعی مانع از انتساب القاب غیرواقعی می‌شد؛ در جامعه امروز اما با رشد فردگرایی، منافع فردی به منافع جمعی ترجیح داده می‌شود و بر این اساس عدم دسترسی به منافع اقتصادی و اجتماعی و... سبب راهکارهای جایگزین همچون تهمت زنی و دروغگو پنداشتن دیگران می شود. یکی از تبعات مخرب این مساله انفعال جامعه، مقصرانگاری دیگران و بالتبع بازگشت این رفتار است که همچنین سبب تضعیف ارزش‌های اخلاقی، کاهش انسجام و اعتماد اجتماعی و عدم تعلق به جامعه می‌شود.تضییع سرمایه‌های اجتماعی و ملی به منظور خنثی کردن تهمت‌های اجتماعی علیه همدیگر نیز از پیامدهای افزایش هنجارشکنی‌های اخلاقی نظیر تهمت و افترا است.طردشدگی، انزواطلبی، اعتراض، رواج هنجارشکنی، دوقطبی شدن جامعه و گاه عدم اعتماد به رسانه‌ها نیز در اثر رواج تهمت و افترا در یک کشور بروز می‌یابد.تقویت اعتماد عمومی، آگاهی‌بخشی به جامعه، گسترش فضای گفت وگو و جامعه‌پذیری از دوران کودکی (در مدارس و مراکز آموزشی) از کج‌رفتاری، هنجارشکنی و گاه بسیاری از بحران‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جلوگیری خواهد کرد.در واقع ارزش‌های اخلاقی باید از دوران کودکی نهادینه (درونی) و به کودک و نوجوان آموزش داده شود که پایبندی به اصول اخلاقی و انسانی باوجود پرداخت هزینه برای آدمی ضروری است.