کرونا و هزینه‌های فرصت ازدسترفته
دکتر محمد کاشانی‌پور (هیئت علمی گروه حسابداری پردیس فارابی دانشگاه تهران)
عمدتاً افراد از هزینه فرصت ازدسترفته بی‌تفاوت یا غافل هستند، واقعیت این است که انسان نسبت به سایر موجودات ویژگی تفکر و توانایی پیش‌بینی آینده و برنامه‌ریزی برای رسیدن به اهدافشان و خلاقیت را دارند، برنامه‌ریزی برای آینده مستلزم تصمیم‌گیری بین انتخاب گزینه‌های مختلف است و این انتخاب ممکن است منجر به خوشحالی شود.
به‌عنوان مثال در دستگاه‌های مالی درآمدها و هزینه‌های گزینه‌های مختلف را بررسی می‌کنیم و گزینه‌ای به نظر ما جالب است که سود بیشتری داشته باشد. باید هزینه فرصت را در محاسبات خود لحاظ کنیم و این هزینه فرصت سود طرح‌های رد شده است یعنی بهترین طرحی که رد می‌شود هزینه فرصت ما خواهد شد.
در ارزیابی طرح‌های اقتصادی برخی از هزینه‌ها و درآمدهای ضمنی مثل هزینه فرصت ازدسترفته و هزینه‌های تلویحی را از محاسباتمان کنار می‌گذاریم و نسبت به آنها غفلت می‌کنیم.
میزان دستیابی به اهداف و برنامه‌ها و تشخیص درست تصمیم به گذشت زمان و وقوع یک رویدادی در آینده مربوط است، یعنی اثرات زیان‌بار تصمیممان را در لحظه متوجه نشویم باید زمان بگذرد و متوجه شویم که تصمیممان درست نبود.
زمان مطرح‌شدن رویداد شیوع کرونا، شدیم که زیرساخت‌های امر بهداشت و درمان مناسب بود یا خیر؟ و در واقع متوجه کوتاهی‌های گذشته می‌شویم، گفت: بعد از حادثه دقت ما فایده ندارد بلکه باید قبل از وقوع حادثه نسبت به گزینه‌های احتمالی فکر کرده و هزینه فرصت را در محاسبات خودمان لحاظ کنیم.
باید هنگام برنامه‌ریزی و انتخاب حساسیت لازم را داشته باشیم. در ارتباط با یک طرح زیر بنایی، به این دقت می‌کنیم که آیا طرح توجیه دارد یا ندارد؛ از طرف دیگر امکان اجرا توسط مدیران را دارد یا خیر؟ اگر طرحی که توجیه دارد اجرا شود گزینه خوبی است یا اگر طرحی که توجیه ندارد اجرا نشود این نیز خوب است و دو حالت دیگر روی دهد خطاست اول اینکه طرح زیر بنایی که توجیه دارد اما بنا به دلایلی اجرا نمی‌شود و خطای دوم این است طرحی که توجیه ندارد بنا به دلایلی و اصرار برخی نیروها اجرا شود.
ارزیابی و بررسی دو خطای تصمیم‌گیری ذکرشده، قبل از تصمیم‌گیری در ارتباط با وقوع خطاها و میزان اهمیت هر خطایی به‌خوبی بی‌اندیشیم و حسرت انسان و فکر کردن بعد از تصمیم اثربخش نیست.
خطای پذیرش نادرست به خاطر ملموس و مشهود بودن اثراتش برای همگان عیان است تا خطای نوع اول که اثرات آن پنهان است و به نظر بنده این خطا خطرناک‌تر است.
هزینه فرصت ازدسترفته در حقیقت منافع ازدسترفته ناشی از تصمیم گرفته‌شده است، اگر یک فرد یا یک بنگاه از میان چندین انتخاب متفاوت، یکی را برگزینند هزینه فرصت این فرد یا بنگاه معادل است با هزینه مرتبط با بهترین انتخاب ممکن از بین سایر انتخاب‌های باقی‌مانده که از آنها صرف‌نظر کرده است.
مفهوم هزینه فرصت ازدسترفته نقش مهمی را در تضمین اینکه منابع کمیاب به‌صورت کارا مورداستفاده قرار گرفتند یا نه بازی می‌کند؛ درواقع مشخص می‌شود از منابعمان به‌خوبی استفاده کردیم یا خیر و این محدود به هزینه‌های پولی یا مالی نمی‌شود بلکه به هر چیزی که دارای ارزش باشد و از آن صرف‌نظر شده باشد می‌تواند به‌عنوان هزینه فرصت تلقی شود، از آن جمله می‌توانیم به هزینه واقعی محصول صرف‌نظر شده، زمان یا لذت از دست رفته اشاره کنیم.
فرصت غیر از مسائل اقتصادی و عملکردها، در سبک زندگی هم می‌تواند مورداستفاده قرار بگیرد و ما می‌توانیم به آن دقت کنیم، یادآور کرد: منابع مختلف مانند پول و زمان قابلیت‌های استفاده مختلف دارند و هر تصمیمی که شما می‌گیرید یک هزینه فرصت است؛ یعنی با انتخاب گزینه موردنظر خود از سایر گزینه‌ها صرف‌نظر می‌کنید چون گزینه‌ها قابل‌جمع نیستند و در هر حالتی هزینه فرصت خواهید داشت.
بهترین انتخاب زمانی است که بیشترین فکر شده و تمام جایگزین‌های ممکن نیز بررسی‌شده باشد، بنابراین ما زمانی می‌توانیم از انتخاب خود خرسند و مطمئن باشیم که همه گزینه‌های جایگزین را بررسی کرده باشیم و آن گزینه‌ای را انتخاب کنیم که سود نهایی آن بیشتر یا زیان آن کمتر است.
هزینه فرصت در تمام زمینه‌های زندگی روزمره مسئله مهمی است و بهترین راه یادگیری استفاده صحیح از زمان و منابع و تأکید بر استفاده از سعی و خطا است، بنابراین باید هنگام تصمیم‌گیری توجه به جنبه‌های مختلف، مشورت با افراد مختلف و عبرت از تجربیات گذشته توجه داشته باشیم و بر اساس آزمون‌وخطا جلو برویم.
عجله کردن و عدم تأمل منجر به هزینه فرصت می‌شود، افراد معمولاً دقت نکرده و بسیاری از گزینه‌ها را جدی نمی‌گیرند و به دنبال راحت کردن کار خودشان هستند، از میان گزینه‌های در دسترس یکی را انتخاب کرده و این باعث می‌شود بعداً هزینه فرصت بالایی داشته باشند.
باید موضوعات انتخاب‌شده را در معرض نظر دیگران قرار دهیم و تبادل‌نظر بین افراد و مشورت را داشته باشیم.
در پژوهش‌های انجام‌شده محققین با دو نوع خطای آلفا یعنی رد درست و بتا پذیرش نادرست مواجه هستند که معمولاً برای خطای بتا یا همان خطای نوع دوم اهمیت بیشتری قائل هستند.
خطای آلفا یعنی رد درست نیز موردتوجه بیشتری باشد اثرات و نتایج تصمیمات ما در آینده دور مشخص می‌شود و در کوتاه‌مدت پی به خطای خودمان نمی‌بریم بنابراین به نظر بنده خطای نوع اول می‌تواند خطرناک‌تر باشد.
به دلیل آشکار نبودن هزینه فرصت از آن غفلت کرده یا آن را تکرار می‌کنیم و رد نکنیم، خطای نوع اول چون اتفاق افتاده و در معرض دید ما است نسبت به آن پشیمان و یا ناراحت شده و در رفتارهای بعدی لحاظ می‌کنیم.
در مورد حسرت روز قیامت، انجام ندادن کارهای خوب حسرتش بیش از انجام دادن کارهای بد است به دلیل اینکه برای کارهای بد توبه می‌کنیم یا فعالیت‌های اصلاحی انجام می‌دهیم اما برای انجام ندادن کارهای خوب ممکن است هیچ اقدامی نداشته باشیم.
تجربه مرگ موقت در افراد نشان می‌دهد نسبت به کارهایی که انجام داده‌اند حسرت خورده‌اند و موقع برگشت دوباره به زندگی سعی می‌کنند آن کارها را انجام دهند که این فرصت نادر است و برای همه پیش نمی‌آید.
با اشاره به نفس مسوله و خطرناک بودن آن، ما کارهای بدی انجام می‌دهیم و نسبت به بد بودن آن هشیار نیستیم و تصور می‌کنیم کار خوبی انجام می‌دهیم که این بسیار خطرناک است و راه غلط را ادامه می‌دهد؛ به نظر بنده نفس مسوله شباهت زیادی با هزینه فرصت ازدسترفته دارد.
ارتباط هزینه فرصت و زندگی مؤمنانه، هنگام بروز حادثه کرونا مردم نسبت به هم مهربان‌تر شدند و کارهایی انجام دادند که قبلاً انجام نمی‌دادند یعنی فرصت‌های جدیدی پیدا شد و افسوس خوردند چرا درگذشته از فرصت‌هایشان را استفاده نکردند؛ در واقع این حادثه هزینه فرصت را شفاف کرد.
در حسابداری مطلبی با عنوان مدیریت کیفیت جامعه داریم که هزینه‌هایی که بابت مخارج و اقدامات ایجابی برای پیشگیری انجام می‌دهیم بسیار به‌صرفه‌تر است که ما هزینه درمان و جبران خسارات انجام دهیم؛ هزینه‌های جبران خسارت بسیار گران‌تر از هزینه‌هایی است که برای کیفیت و پیشگیری خرج می‌کنیم.
قرنطینه در ایام بیماری کرونا، هنگام بروز بیماری فراگیر، برای جلوگیری از آن باید فضاها را بست و هنگام بستن این فضاها و مسدود کردن فعالیت‌ها باید به همه جنبه‌ها دقت کنیم و تبعات و زیان‌های فعالیت‌های متوقف‌شده را موردبررسی قرار داد.
نقش فضای مجازی در شرایط بیماری کرونا، در این شرایط فضای مجازی فرصت خوبی برای کاهش هزینه‌های بیماری کرونا بود؛ در واقع کرونا ارزش سرمایه‌گذاری در آموزش مجازی را مشخص کرد.
وقتی به منابع زیرزمینی و توسعه پایدار فکر نمی‌کنیم باید تبعات آن را بپذیریم، وقتی حادثه کرونا اتفاق افتاد و بسیاری از فعالیت‌ها متوقف شد فضای محیط‌زیست تمیز و پاک شد پس باید مراقب باشیم قبل از وقوع حوادث نیز از محیط‌زیست حفاظت کنیم.
کرونا به ما نشان داد باید فرزندان و اعضای خانواده را مستقل و مسئول بار بیاوریم و هر فردی بتواند به‌تنهایی کارهای خودش را انجام دهد و افراد به همدیگر وابسته نباشند.
نباید دین‌داری ما حتماً به جماعت گره بخورد، باید دین را درون خودمان ملکه کرده و با نفس خودمان مبارزه کنیم که در روزهای سخت به فریاد ما برسد تا فرصت‌ها را از دست ندهیم.
نظر شما :