کرونا؛ لایه‌های آن و تأثیرات پساکرونا بر تحولات آموزشی

تقویت زیرساخت‌های آموزشی در دوران هیجانی کرونا، یک ضرورت است.
دانش و موقعیت هر فرد، بدهی آن فرد نسبت به جامعه است، عنوان می‌شود که اگر می‌خواهید آیینه جامعه را ببینید به مراکز علمی و آموزشی و نمادهای تعلیم و تربیت آن سربزنید.
در نظام آموزشی در 5 ماه اخیر، کوچ مجازی را تجربه کردیم، عصر دو فضایی را چشیدیم، آموزش‌های شناور را باور کردیم و عصر خوشه‌ای به اطلاعات را از سر گذراندیم.
بشر امروز وارد دورانی شد که آن را تجربه نکرده بود. این دوران را به 5دوره می‌توان تقسیم کرد. تا کنون دو مرحله پدیدایی ( 1ماه اول)، اپیدمی(2 و نیم ماه بعد)، مرحله هیجانی ( دوران فعلی که شامل استان‌های 8 گانه است)، مرحله التقاط کرونا و آنفلانزا یا طوفانی در پاییز و دوره ابهام که به دوران پس از پاییز گفته می‌شود که ممکن است یک سال طول بکشد.
بسیاری عنوان می‌کنند که شاید در پاییز امسال، کلاس‌ها را تجربه نکنیم و همین آموزش‌های مجازی را تجربه کنیم. دنیای وارد یک کریدور جدید زیستی در مقیاس جهانی شده است و تحقیقات وسیعی نیز در این عرصه انجام شده، از جمله مرادیشیلناس انجام داده و عنوان کرده که 5 قرن اخیراز منظر جهانی سه عنصر را در خود دارد که شامل توزیع قدرت، چنگ اندازی بر منابع و هنجارها وقواعد بین‌المللی تابع تغییر است. سپس عنوان می‌کند که دنیا از چند قطبی 1900 به دو قطبی 2000 مبدل شده است. ولی بیان می‌کند که از 2010شیفت پارادایمی به سمت بازیگر واحد در دنیا حاکم شده است و کرونا یک تمرین بزرگ برای این دوران است. البته ترس هایی وجود دارد که این کرونا دامن مدعی را هم بگیرد.
مباحثی چون دوران زندگی با کرونا و انسان بدون سر، نیز در این دوران مطرح شده است که عصر پس از کرونا عصر زندگی به حالت سابق نخواهد بود و این مسئله یک فرمان ایست به غافله جهانی داد. همچنین ترس‌هایی نیز در خصوص یک ویروس برنامه‌ریزی نشده و خطرناک‌تر نیز همیشه حس خواهد شد.
کرونا تاثیرات بسیاری در آموزش و پرورش گذاشت. پس از کرونا از فضای مجازی حاشیه به فضای متن آمدیم. کرونا در حوزه آموزش، روش تربیت، نقش استاد و معلم، فراگیری، محتوا و ارزیابی و... تأثیرات گسترده‌ای گذارده است.
معلم از در بسته کلاس به تلوزیونی و فضای جهانی شبکه‌های اجتماعی ورود کرد، انعطاف و فرصت‌آفرینی در این دوران انجام شد. فضای مجازی نیز به عنوان بدیل مطرح شد نه رقیب. این نظریه در سال 2005 نیز مطرح شد.
در این دوران دنیای مجازی در حوزه آموزش عمومی ورود کرد و زمان مدرسه از 6 تا 8 ساعت به 24 ساعت رسید. سامانه شاد نیز 14 میلیون دانش آموزش را در یک تجربه موفق و به لطف تلاش‌های گذشته در ایجاد این شبکه پوشش داد. دانشگاه‌های ما نیز این شیوه را تجربه کردند.
کرونا یک ویروس عادل است که تفاوتی میان نظام آموزشی و مرز و ثروت و فقر نمی‌بیند. امروزه یک خطر بزرگ حس می‌شود که در دوران پسا کرونا به آموزش درون منزلی سوق پیدا کنیم و تجربه زیستی در مدارس از بین برود.
علی رقم تمام چالش‌ها، سرعت عمل نظام تعلیم و تربیت ما از مدرسه و دانشگاه بسیار زیاد است و یک نقطه افتخار برای نظام تعلیم و تربیت ما بود.
تمام اتفاقاتی که در حوزه آموزش رخ می‌دهد به این دلیل است که مدرسه از هم نپاشد. جنس مدارس پس از کرونا به شکل ترکیبی خواهد بود و تدریس فروشی و خرده فروشی رونق خواهد یافت.
آموزش از دوران استاد شاگردی و ارباب رعیتی ، و یک‌جانشینی و شهرنشینی و مدارس کلاسیک و مدارس نوین در اواخر قرن بیست به مدارس مدرن و رادیویی رسید. پس از دهه 80 وارد عصر فرامدرن شدیم که این مدارس تا سال 2020 را شامل شد که مدارس چند رسانه‌ای و شیوه‌های نوین آموزش و شکست بافت شانه تخم مرغی کلاس‌ها و عصر مهاجرت درجا شکل گرفت.
امروزه به دنیای فراخطی و نسل دو فضایی پاگذاشتیم. عبور از فضیلت خالی مدرک و عصر فضیلت مهارت و توان یادگیری در هرجا و دنیایی که ظرفیت مغز کودکان ما طولی شده است از ویژگی‌های این عصر است. امروز دانشگاهی موفق است که متون خودیار و خودآموز تولید کند. امروزه عصر گزیده‌گویی و عصر دسترسی خوشه‌ای به اطلاعات و دانشگاه‌های فرامکان و حاکمیت آنتروپی یا اضمحلال مثبت است.
 آموزش حضوری بهترین نوع آموزش است و امروزه شاهد چند نوع آموزش هستیم. نخست، آموزش مبتنی بر وب است، صوت و انیمیشن و فناوری چند رسانه‌ای، کلاس‌های رسانه‌ای نا همزمان، کلاس مجازی آنلاین مجازی، تعامل آنی، آموزش فعالانه فراگیر و تعامل استاد و درس، متناسب‌بودن یادگیری با سطح علمی دانشجویان و... از جمله مباحثی است که در این روزها نسبت به سطح آموزشی مطرح است.
تقویت حس حضور مهم است و باید دانش آموز و دانشجو را آماده نگه داشت و آماده فرستاد و آماده به درس بازگرداند که همان شیوه سینرژیک، تزاید یا جمع افزایی است. در این شیوه باید روی تکلیف‌گرایی تأکید کرد.
با اینکه آموزش‌های از راه دور جذاب ولی پرنقد است. این شیوه دانش محض را منتقل می‌کند و تاثیر تربیتی را به شدت کاهش می‌دهد. آموزش از دیرینگی برخوردار است و اگر این ارتباط یک باره به یک ارتباط غیررودرو مبدل شود با مشکل مواجه می‌شویم.
امروزه وارد این حوزه آموزشی شدیم که باید به‌گونه‌ای برخورد کنیم تا کمترین آسیب را تجربه کنیم.
در راستای مدل‌های تحقیقی ارائه شده در دنیا، کره جنوبی به شیوه گهواره تأکید دارد که حس خوبی را از نظام آموزشی حسی حضوری به شیوه غیر حضوری مبدل کند. در این مدل به آرامی نظام آموزشی را تکان می‌دهند و تغییر صورت می‌گیرد.
برزیلی‌ها روی مدل آموزشی جهشی تأکید دارند، و آلمانی‌ها مدل اوج را مطرح می‌کنند که با توجه به اینکه آنها روی مهارت‌افزایی تأکید داشته‌اند، شیوه آموزشی خود را به آموزش‌های بدیل و فیلمی مبدل می‌کنند. استرالیا مدل تکلیفی را مطرح می‌کند. چین مدل سلف سرویس مطرح می‌کند. با حضور در ژاپن با سیستم آموزشی آنها آشنا شدم. ژاپنی‌ها هم بر مدل حفظ آموزش با حفظ فاصله تاکید دارند. ژاپنی‌ها در حوزه آموزشی 200 سال با بقیه سیستم‌های آموزشی دنیا جلوتر هستند.
وی اظهارکرد: اروپایی‌ها هم در درمان و هم در جایگزینی سیستم آموزشی به شدت غافلگیر شدند ولی سیستم‌های شرقی به شدت منعطف بودند و خود را با شرایط وفق دادند.
اماراتی‌ها مدل فاصله را تجربه کرد، آمریکا هم کاملا غافلگیر شد. ایران هم مدل جبران و بدیل به کارگرفته شد و شبکه آموزش دانش‌آموزی یا شاد به کار گرفته شد. دانشگاه‌های بزرگی چون تهران با تجربه دیتاسنترهای بزرگ خود که از قبل فعال شده بود سعی کردند که این خلا را جبران کنند.
پیش بینی‌ها بیان می‌کند که همه دنیا وارد کریدور عجیب و غریب شده است و باید به همه چیز توجه داشت. دنیای آینده به شدت متحول می‌شود و حتی عنوان می‌شود که ما وارد یک عصر متلاطم می‌شویم.
آینده پژوهان معتقد هستند که یک آینده بیشتر وجود ندارد. بلکه باید معتقد به آیندگان باشیم و نگاه 100 ساله داشته باشیم. آینده ممکن، باورپذیر، محتمل و مطلوب در نگاه آینده پژوهانه مورد توجه قرار می‌گیرد و ما باید با آینده‌پژوهی درست شیفت پارادایمی به سمت آینده مطلوب کنیم.
پیشران‌های مختلفی در آموزش عالی وجوددارند که نقش مهمی در توسعه کشور و سیستم آموزشی ما دارند. امروزه منابع یادگیری هم متنوع شده است. کلان روندها هم در آینده‌پژوهی دارای اهمیت است. مرزها در اختیار ما نیستند و باید با حفظ ارزش‌ها و منافع خود به این مرزها برسیم. شگفتی سازها هم در آینده‌سازی نقش مهمی دارند که از جمله آنها می‌توان به تکنولوژی‌های جدید و پهبادها اشاره کرد. از جمله موارد مهم در آینده‌پژوهی توجه به نشانک‌های ضعیف در آینده است که نشانه‌ای از افق دوری را متوجه می‌شویم. مثلا اینکه آینده ما با جنگ واکسن کرونا چه خواهد بود.
ممکن است 70 درصد واکسن‌های کرونا تقلبی باشد، این نشانک‌های ضعیف باید مورد مطالعه قرار گیرد. و خوشبختانه کشوری هستیم که در بحران‌ها همیشه سربلند بوده‌ایم که از جمله آنها می‌توانیم به قوی عمل‌کردن سیستم آموزشی در جنگ تحمیلی اشاره کرد.
آینده پژوهشی در افزایش قدرت سیستم آموزشی کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و لذا در ایام تابستان باید در نظام آموزشی و دانشگاه‌ها به تقویت زیرساخت‌ها بپردازیم. ما یک کشور 85 میلیونی هستیم که جمعیت آنچنان زیادی هم نیست. کشور ما یک درصد جمعیت و مساحت جهان را در اختیار دارد ولی 8 درصد ثروت بالقوه جهان را در اختیار داریم. 57 ماده معدنی جهان را دارا هستیم و هفتمین کشور واریته گیاهی هستیم.
با توجه به لزوم آمادگی دانشگاه‌های کشور در دوران سوم کرونا یعنی دوران هیجانی کرونا، امروزه دارای 4 میلیون دانشگاهی هستیم که با کل اتحادیه اروپا برابر است.