کاهش مناسبات خویشاوندی، محصول تک فرزندی در جامعه

تک فرزندی با تغییر در ساختار خانواده و کاهش مناسبات اجتماعی خویشاوندی، رشد شخصیت و رفع نیازهای روانی و عاطفی فرزند را با اختلال روبرو می‌کند. اکنون نرخ رشد جمعیت در کشور به ۱.۳ درصد کاهش یافته است. بر اساس این نرخ نیروی انسانی کشور به سمت سالخوردگی حرکت می کند و جمعیت جوان (فعال) جایگزین جمعیت سالخورده نیز نمی‌شود. به عبارت دیگر در سطح کلان اجتماعی، کشور از نظر تامین نیروی انسانی فعال در عرصه اقتصاد و فرهنگ و... در ۲۰ سال آتی با دشواری روبرو می‌شود. نیروی انسانی یکی از مهمترین ابعاد توسعه کشور است،گاه تک فرزندان از نظر آموزشی بیش از دیگر کودکان و نوجوانان به موفقیت دست می‌یابند اما بی‌شک در هر جامعه علاوه بر کیفیت نیروی انسانی کمیت نیز مورد توجه قرار می‌گیرد.در واقع خانواده به عنوان یک سازمان اجتماعی که روابط و تعاملات اجتماعی پایه و اساس آن را شکل می‌دهد، با تعدد فرزندان مفهوم می‌یابد و تک فرزندی ساختار سنتی این نهاد اجتماعی را متحول می‌کند.در این خانواده، کودک در کانون مناسبات اجتماعی قرار می‌گیرد و هر یک از حمایت‌های اقتصادی، عاطفی و روانی (با هدف تحقق آرزوهای والدین) به وی اختصاص می‌یابد.حمایت و توجه بیش از اندازه و همچنین کنترل بی حد وحصر والدین بر تک فرزندان نیز گاه سبب استقلال (خودمختاری) بیش از اندازه در دوران نوجوانی و جوانی می‌شود.به عبارت دیگر والدین با هدف برقراری روابط اجتماعی و کاهش و رفع احساس تنهایی فرزند به آزادی افراط‌گرایانه اقدام و این مساله گاه نوجوان را غیرقابل کنترل و خانواده‌گریز می‌کند.یکی دیگر از تبعات مخرب تک فرزندی کاهش مناسبات اجتماعی و محدودیت در شبکه ارتباطی خویشاوندی (جوامع سنتی) است. این مساله که به طور حتم بر رشد شخصیت و رفع نیازهای اجتماعی و روانی فرزند اثرگذار است، جایگاه خانواده را نیز تخریب می‌کند. عدم انعطاف‌پذیری و ناسازگاری هم گاه در تک فرزندان بروز و اطاعت در تربیت‌پذیری را کاهش می‌دهد.بازی‌های دوران کودکی با همسالان (به جهت عدم حضور خواهر و برادر) برای تک فرزندان با محدودیت روبرو شده و این امر نیز تربیت و پرورش کودک و نوجوان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.مدارس کشور هم بر آموزش متمرکز است و تربیت و پرورش در مراکز علمی - آموزشی مانع از بروز برخی آسیب‌های روانی در شخصیت کودک همچون انزواطلبی نمی‌شود.بنابراین در سطح فردی نیز این کودکان با عدم رقابت و همکاری، احساس تنهایی،‌ دورافتادگی و فقدان برخی از مهارت‌های اجتماعی مواجه می‌شوند.