کرونا تحولی در رابطه انسان با ساختارهای اجتماعی و اقتصادی به وجود آورد

ممکن است عده‌ای ولو صاحب نفوذ بگویند نباید مراسمی برگزار شود، ولی این را از نظر جامعه شناختی فرهنگی ایرانیان می‌گویم که اگر تصمیم گیران به این سمت روند که مراسمی برگزار نشود، بازتاب تندی به دنبال خواهد داشت و مردم واکنش نشان می‌دهند. همان روز‌های اول شیوع کرونا، به این مسأله توجه داده شد که برخورد صفر و یک با پدیده لایه مندی، چون کرونا کار درستی نیست. نباید کرونا را صرفا پدیده‌ای طبیعی می‌دیدیم که متاسفانه این گونه شد. حتی در نگاه طبیعی نیز اگر از همان ابتدا نگرشی لایه مند می‌داشتیم، بدین معنا که این پدیده لایه‌های طبیعی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حتی الهیاتی دارد، طور دیگری برخورد می‌کردیم و سیاست گذاری‌ها نیز به شیوه دیگری انجام می‌شد. حداقل در همان بخشی که مربوط به فاصله فیزیکی است و به اشتباه به آن فاصله اجتماعی گفتند، باید به این مسأله توجه می‌کردیم که ابعاد فرهنگی و اجتماعی قضیه را لحاظ کنیم و فقط برخوردی مکانیکی با این پدیده نداشته باشیم. نباید صرفا از مردم خواسته می‌شد تا بیرون نروند. تصمیم گیران باید می‌دانستند با چه ملتی رو به رو هستند. با ملتی که اهل گشت و گذار، تفریح و دید و بازدید است. باید به نحو میانه‌ای رفتار می‌شد تا به صورت مدیریت شده افراد می‌توانستند دید و بازدید خود را هم داشته باشند. هنوز هم بر این باورم که تصمیم گیران حوزه کرونا باید مدیریت شده رفتار کنند و تدابیری بیندیشند که در عین اینکه محدودیت‌هایی برای مهار این بیماری وضع می‌شود، محدودیت‌ها جنبه آزاردهنده نداشته باشد. متاسفانه در مقطعی فاصله‌های فیزیکی را تشدید کردند تا اینکه یک مرتبه این موضوع، با برنامه و بی برنامه، با اراده و بی اراده، از اختیار خارج شد. دوره اول کرونا همانند جاده مه آلودی بود که ماشین‌ها در آن تلاش می‌کردند به یکدیگر برخورد نکنند، اما به محض اینکه مه کنار رفت و جاده هم تبدیل به بزرگراه شد، زمینه بروز تصادف مهیا شد. امروز باید عبرت بگیریم برخورد صفر و یک نکنیم.  باید مدیریت شده و ضمن رعایت تمهیدات پزشکی، تدبیری اتخاذ شود که مردم علاوه بر اینکه ماسک می‌زنند، بتوانند آمد و شد‌های تاریخی و فرهنگی خودشان را به شکل محدود داشته باشند. به علاوه روشن است که محدودیت‌های اعمال شده در فاصله فیزیکی، ضرر و زیان‌هایی برای اقشار پایین جامعه ایجاد کرده است و تقریبا تمام پیمایش‌های انجام شده بر مشکلات و هزینه‌های اقتصادی این اقشار تأکید دارند. اقشاری که معیشت روزانه آن‌ها ایجاب می‌کند تا فاصله فیزیکی را کمتر رعایت کنند. مسئولین باید تمهیداتی بیندیشند و کمک خرجی آبرومندانه را برای این طیف در نظر گیرند. در واقع باید سیاست‌های رفاهی‌ای در نظر گرفته شود تا این اقشار کمتر آسیب ببینند. اتفاقاتی که بعد از کرونا افتاد، می‌توانست در ابعاد مختلفی مدیریت شده‌تر باشد. نه اینکه یک مرتبه مردم با موجی از گرانیِ رها شده و البته برنامه ریزی شده روبه رو شوند. این گرانی بلاتوجیه درباره تمام اقلام «مبتلا به» زندگی مردم دیده می‌شود. از اقلام مصرفی روزانه گرفته تا زمین و ماشین و ... وظایف کنترلی و نظارتی دولت در دوره کرونا سنگین‌تر می‌شود. به نظرم مسئولین کشور اوضاع را رها کرده اند و نقش کنترلی و نظارتی خود را نادیده گرفته اند. دولت به معنی عام حتی از دستاورد‌های کرونا نیز مراقبت نکرد. معتقدم با توجه به جایگاهی که دولت در کنترل و نظارت دارد، نتوانست از دستاورد‌های مثبت کرونا در شیوع موج اول برای کاهش قیمت‌ها استفاده کند و جلو ضرر و زیان‌های بیشتر را بگیرد. امروز هم هیچ مانعی وجود ندارد که بتوانیم شرایط مثبت دوره کرونا را احیاء کنیم. اتفاقا در اثر احیای آن شرایط است که بسیاری از موارد حالت عادی تری پیدا می‌کند و روند افزایشی قیمت‌ها تعدیل می‌شود. درست است خیلی‌ها می‌گویند «ویروس منحوس کرونا»، و از جهات زیادی از جمله تلفات انسانی و هزینه‌های فراوان آن نیز یک ویروس منحوس است، اما بنده هیچ گاه و در کل نتوانستم آن را منحوس بدانم. زیرا احساس کردم اتفاق مبارکی رخ داده است. مسلما هر اتفاق مبارکی هزینه‌هایی هم دارد، مسئولین می‌توانستند با سیاست گذاری‌های صحیح جلو ضرر و زیان‌ها را بگیرند. کرونا رابطه انسان با خود را دگرگون کرد و به موجب آن انسان «خود واقعی» خودش را کشف کرد. همچنین رابطه اش با «دیگری» نیز تغییر کرد و نوع دوستی و همبستگی او افزایش یافت.  ما تجلی همبستگی را در دوره کرونا دیدیم. همچنین در این دوره رابطه انسان با طبیعت عوض شد. دگرگونی رابطه انسان با طبیعت را دست کم نگیریم. اتفاقا تحلیل بنده از ابتدا این بود که کرونا انتقام و واکنش طبیعت است. آن نوع طبیعت شناسی‌ای که بر این باور بود که طبیعت بی روح و بی غایت بوده و قدرت واکنش ندارد، می‌بیند که طبیعت، چگونه قدرت آگاهانه خود را به رخ می‌کشد. کرونا تحولی در رابطه انسان با ساختار‌های اجتماعی و اقتصادی به وجود آورد. همچنین موجب ضربه به سرمایه داری شد که نباید به سادگی از کنار آن گذشت. یک بار دیگر ما امر جهانی واقعی را لمس کردیم نه جهانی سازی سرمایه داری را. ما جهانی شدن واقعی را شاهدیم. یعنی ویروسی که همه را در برگرفته است و نژاد و هویت و طبقه نمی‌شناسد، یکی از تجلیاتش به وجود آمدن جنبش ضد نژاد پرستی‌ای است که در آمریکا رخ داد، گونه‌ای عام گرایی و نفی و فروپاشی مرز‌ها و اعتباریات کاذب. باید همه این مسائل را با هم دید و واکنش نشان داد، متاسفانه متناسب با شأن انقلاب اسلامی، جایگاه و ملزومات و الزاماتش رفتار نمی‌کنیم و روزمره می‌اندیشیم. تا زمانی که این گونه است نمی‌توانیم عبرت بگیریم و سیاست گذاری‌های درست و اعمال متناظری داشته باشیم. به نظرم امر مبارکی به نام کرونا رخ داد و ما می‌توانستیم خیلی از دستاورد‌های آن را تجربه کنیم، ولی قدر ندانستیم. برای نمونه، در این دوره یکی از اقدامات خوب قوه قضائیه این بود که زندانیان را آزاد کرد. باید دید آیا با آزاد شدن زندانیان اتفاقی افتاد؟ اتفاقا طی گزارشی که در جلسه شورای فرهنگ عمومی ارائه شد، در موج اول کرونا علاوه بر کاهش نرخ طلاق و خودکشی، آمار سرقت نیز پایین آمده است. به هر حال، با توجه به تعریف غلطی که از جرم و مجازات می‌شود، اقدام قوه قضائیه ستودنی بود. حبس مجازاتی اسلامی نیست و کرونا باعث شد که ما این موضوع را بهتر و بیشتر لمس کنیم. معتقدم به اندازه کافی حرف بدون عمل شنیده ایم. حرف‌هایی که با شور انقلابی، اصلاح طلبی و یا عدالت طلبی مطرح شده است؛ بنابراین باید ببینیم چه اتفاقی در عمل رخ خواهد داد. این را در راستای آگاهی بخشی به مردم می‌گویم که به عمل اشخاص نگاه کنند و دیگر توجه خود را معطوف حرف نکنند.  نمی‌گویم این قبیل مراسمات برگزار نشود. زیرا سنتی دیرینه است و عهد و پیمانی ریشه دار محسوب می‌شود که مردم با خدا و امام شهید خود بسته اند. هر ساله نیز این میثاق و عهد و پیمان تکرار می‌شود. نمی‌توان به مردم گفت مراسم عزاداری امام حسین (ع) را برپا نکنند. چنین امری شدنی نیست. ولی می‌توان این مسأله را مدیریت کرد. باید برپایی مراسم و حفظ موارد بهداشتی را با یکدیگر جمع و ادغام کرد. نباید این موضوع را رها کرده یا اینکه بگویند مراسمی نباشد. مخصوصا درباره عزاداری‌های امام حسین (ع) که تاریخ می‌گوید اگر منعی برایش وجود داشته باشد، واکنش‌های تندی به همراه خواهد داشت. در اینجا علما باید وارد قضیه شده و آگاهی بخشی کنند و شرایط خاص کرونایی را برای رعایت فاصله فیزیکی و موازین بهداشتی و همنوا با مسئولان بهداشتی کشور، گوشزد کنند. مسئولین باید با متولیان هیئات جلسه بگذارند و آن‌ها را توجیه کنند. تلویزیون و روزنامه‌ها نیز باید آگاهی بخشی کنند. تا علاوه بر برگزاری مراسم، نکات بهداشتی هم رعایت گردد. ممکن است عده‌ای ولو صاحب نفوذ بگویند نباید مراسمی برگزار شود، ولی این را از نظر جامعه شناختی فرهنگی ایرانیان می‌گویم که اگر تصمیم گیران به این سمت روند که مراسمی برگزار نشود، بازتاب تندی به دنبال خواهد داشت و مردم واکنش نشان می‌دهند.

منبع: فرارو