بررسی نیاز‌های فرهنگی دانشجویان دانشگاه فردوسی و علوم پزشکی مشهد

مقدمه:
دانشگاه‌ها به عنوان پویاترین سازمان فرهنگی می‌تواند در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی و ارائه‌ی خدمات و فعالیت‌‌های فرهنگی نقش مهمی را ایفا کند. همکاری با سیاست‌گذاران در تدوین خط و مشی‌ها و راهبرد‌های کلان فرهنگی برای دستیابی به اهداف توسعه‌ی فرهنگی، دستیابی بیشتر مردم به کالاها و خدمات فرهنگی، همکاری و مشارکت در زندگی فرهنگی، حفظ میراث و تقویت هویت فرهنگی یکی از رسالت‌‌های مهم نظام دانشگاهی به شمار می‌رود.
شرط لازم تحقق اهداف فوق برخورداری از سیاست‌‌های فرهنگی و برنامه‌ریزی فرهنگی است. بدون شک برنامه‌ریزی در حوزه فرهنگ نمی‌تواند همه دست نیافتنی‌ها را دست‌یافتنی کند، اما قطعا فقدان برنامه‌ریزی فرهنگی در دانشگاه می‌تواند بسیاری از دست یافتنی‌ها را دست‌نیافتنی کند. برنامه‌ریزی فرهنگی از مؤلفه‌ها و مراحل متعددی تشکیل شده است. سنجش نیازها و شناسایی اولویت نیازها مهم‌ترین واساسی‌ترین مرحله برنامه‌ریزی فرهنگی است.
بخشی از این زمان موقعی است که دانشجو در دانشگاه حضور دارد. بخش مهمی از نیاز‌های فرهنگی دانشجویان نظامی از معانی، ارزش‌ها، هنجارها، نگرش‌ها و آگاهی‌‌هایی هستند که به زندگی او جهت می‌دهند. مسأله‌ی اصلی این پژوهش سنجش نیاز‌های فرهنگی دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاه فردوسی مشهد و علوم پزشکی است. 

ضرورت انجام طرح :
آگاهی از نیازهای متنوع و متعدد دانشجویان زمینه‌ساز تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی برای پاسخ به آنهاست. از آنجا که این طرح می‌تواند در موارد متعدد که به برخی در ذیل اشاره شده مورد استفاده مدیران و مسئولان دانشگاه در سطوح مختلف قرار گیرد اجرای طرح ضروری به نظر می‌رسد.
حوزه مدیریت دانشگاه می‌تواند علاوه برشناخت نیاز‌های فرهنگی دانشجویان دختر، پسر و مقاطع مختلف تحصیلی و رشته‌‌های گوناگون آموزشی می‌تواند بالنسبه بازخوردی از فعالیت‌ها و خدمات انجام شده داشته باشد. 
سیاستگذاران فرهنگی دانشگاه می‌توانند نسبت به اتخاذ سیاست‌‌‌های  واضح‌تر و عملیاتی تصمیم لازم را اتخاذ نمایند. 
مدیران برنامه‌ریزی در عرصه فرهنگ می‌توانند با استفاده از نتایج این پژوهش علاوه برآگاهی از نظرات دانشجویان درمورد برنامه‌‌های اجرا شده، از خواسته‌ها و علائق دانشجویان درحوزه فرهنگی آگاه شده و بتوانند توفیق بیشتری در اجرای برنامه‌ها در آینده داشته باشند. 
نتایج این مطالعه می‌تواند علاقه‌مندی و احساس تعلق دانشجویان به نظام دانشگاهی را ارتقاء بخشیده و در نتیجه هزینه‌‌های اجرائی فعالیت‌های فوق برنامه‌ای‌ را در درازمدت کاهش دهد.

تعریف مفاهیم:
مفهوم نیاز:
نیازهای انسان بسیار متنوع‌ هستند اما شاید بتوان آنها را در دو طبقه کلی، نیاز‌های روانی و مادی جای داد. به طور کلی می‌توان گفت: هر نوع فعالیت آگاهانه انسان در نهایت به سوی ارضای نیازها هدایت می‌شود (بابایی، 1378: 1). عامل حرکت، تلاش و فعالیت انسان نیاز است. شناخت نیاز‌های اساسی فرد و فراهم کردن شرایط و امکاناتی که وی بتواند در حد مناسب و متعادل به رفع نیاز‌های خود بپردازد، از سویی موجب پیشگیری از مشکلات، اختلالات و نابسامانی‌‌های جسمی و روانی می‌شود و از سوی دیگر مراتب رشد و شکوفایی استعداد‌های او را هر چه بیشتر میسر می‌سازد (میرزابیگی، 1379 : 9).
مفهوم نیاز یکی از وسیع‌ترین و پرکاربردترین واژه‌هایی است که در حوزه‌‌های مختلف علوم اجتماعی متداول است. بررسی متون مختلف نشان می‌دهد تعریف واحدی از نیاز ارائه نشده و در واقع نوعی ابهام در تعریف مشاهده می‌شود. فتحی و اجارگاه (1381) می‌گوید: تعاریف نیاز را می‌توان در طبقه‌بندی زیر خلاصه کرد.
1- تعریف نیاز به معنی خواسته‌ها و نظرات افراد.
2- تعریف نیاز به عنوان نقص یا مشکل.
3- تعریف نیاز به معنی فقدان یا ضرورت چیزی.
4- نیاز به معنی فاصله یا شکاف (فتحی و اجارگاه، 1381 : 13-7).
یکی از متداول‌ترین تعاریف ارائه شده از نیاز، تعریف آن به عنوان خواست یا ترجیحات افراد است. به عبارت روشـن‌تر خواسته‌‌های افراد در زمینه‌‌های گوناگون، نیاز‌های آنها را تشکیل می‌دهد (سوریانو ، 1995: 74). 
این تعریف ذهنی است و مشکلاتی در اندازه‌گیری آن وجود دارد. تعریف نیاز به عنوان نقص، مشکل یا مسأله، دقیق‌تر از تعریف قبلی است. هرچند در این تعریف نیز مشخص‌کردن حداقل سطح رضایت، کار دشواری است. تعریف نیاز به عنوان فقدان و ضرورت نیز مستلزم روشن‌کردن مفاهیم فقدان و ضرورت است (فتحی و اجارگاه، 1381 : 11).
یکی دیگر از تعاریف نیاز، تعریف کافمن (1985) است. او نیاز را به فاصله بین وضعیت موجود و مطلوب تعریف می‌کند (کافمن و هرمن، 1374). بسیاری از صاحب‌نظران تعریف نیاز به عنوان «فاصله وضع موجود و مطلوب» را به عنوان یک تعریف عینی و قابل سنجش می‌دانند زیرا تجزیه و تحلیل و اندازه‌گیری فاصله بین آنچه هست و باید باشد غیر ممکن نیست (فتحی و اجارگاه، 1381 : 13).
مطالعه و بررسی نیاز‌های انسان، فهم مناسب‌تری از علل و انگیزه‌‌های رفتاری افراد به دست می‌آورد، و برنامه‌ریزان را در جهت کاهش مشکلات و تدوین برنامه‌‌های دقیق، یاری می‌دهد. امروزه در جوامع، طیف وسیعی از نیازها مطـرح است و نهاد‌های مختلف جامعه کانال‌هـایی برای رفع این نیازها ایجاد می‌کنند و یا به رفع آنها کمک می‌کنند. فرهنگ، جزء جدایی‌ناپذیر زندگی انسان است و نیاز فرهنگی (نیاز به مؤلفه‌‌های فرهنگ) از اهمیت خاصی برخوردار است. اگر فرهنگ را دستاورد‌های مادی و معنوی انسان در طول تاریخ تعریف کنیم نیاز فرهنگی، جایگاه مهمی خواهد یافت. زیرا با هویت انسانها قرین است.
نیاز‌های انسان خصوصاً نیاز‌های فرهنگی و اجتماعـی سال‌ها است که مورد توجه محققان و اندیشمندان قرار گرفته است رفیع‌پور (41:1380) مـی‌گوید: هـر چند هسته اصـلی مطالعات جامعه‌شناسی روابط اجتماعی بوده و هست اما در دهه 1980 «نیاز» به عنوان یک عنصر اساسی در جامعه بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. نیاز از سال‌‌های 1930 در مباحث روان‌شناسی به کار گرفته شد و پژوهش‌هایی در خصوص جنبه‌‌های مختلف نیاز، خصوصاً ارتباط آن با انگیزش انجام شد (بابایی،378 :1). نیازها و مؤلفه‌‌های مربوطه هم‌چنین مـورد توجه محققان علوم تربیتی، برنامه‌ریزی استراتژیک، مدیریت منابع انسانی، جامعه‌شناسی و سایر حوزه‌هایی که با انسان سر و کار دارند، قرار گرفته است. حتی فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات با نیاز رابطه مستحکمی دارد و متخصصان ICT «نیاز اطلاعاتی»  را مبنای کار خود قرار می‌دهند.

دیدگاه‌‌های مختلف در خصوص نیاز:
نیاز که در پار‌ه‌ای از نوشته‌ها آنرا با انگیزه  ، خواست و تمایل مترادف دانسته‌اند به نیروی ذهنی اطلاق می‌شود که موجب انگیزش (سایق)  و سرزدن رفتار خاصی از آدمی می‌گردد تا نیاز بیدار شده ارضا شود. دیدگاه‌‌های متعددی در مورد نیاز وجود دارد که از ابعاد مختلف آن را مورد بررسی قرار داده‌اند. آبراهام مزلو  ‌نیاز‌های انسانی را به هفت مقوله عمده تقسیم‌بندی کرده است و آنها را دارای سلسله مراتبی می‌داند که به ترتیب اهمیت و اولویت عبارت هستند از: «نیاز جسمی یا فیزیولوژیک (‌شامل نیاز به آب، غذا‌، خواب و...)؛ نیاز به امنیت (شامل نیاز به داشتن محیطی امن و به دور از تهدید)؛ نیاز به عشق و محبت و احساس تعلق (شامل نیاز به روابط متقابل با دیگران و محبت‌کردن)؛ نیاز به حرمت و احترام (شامل احساس کسب توفیق و تأیید)؛ نیاز به دانستن و فهمیدن؛ نیاز‌های زیبایی شناختی و نیاز به خودیابی و خویشتن‌شناسی».
ماری  یکی از مفصل‌ترین تئوری‌ها درباره نیاز و ابعاد آن را ارائه کرده است. به عقیده ماری، آدمی احتیاجات یا نیازهایی دارد که فطری هستند و ظهور هر نیاز ایجاد تنش و ناراحتی می‌کند و تعادل حیاتی آدمی را بر هم می‌زند. فرد برای رفع این تنش یعنی استقرار تعادل حیاتی، طبعاً به جنب و جوش می‌افتد تا نیاز را رفع کند.

نیازسنجی:
عبارت نیازسنجی از دو کلمه «نیاز» و «سنجی» تشکیل شده و به معنای فرآیند سنجش نیاز است. بورتن و مریل  بر این باورند که نیازسنجی به طور کلی عبارت است از: فرآیندی نظام‌دار برای تعیین اهداف، شناسایی فاصله بین وضع موجود و هدف‌ها و نهایتاً تعیین اولویت‌ها برای عمل (به نقل از فتحی و اجارگاه، 1381 :25). مفاهیم مشابه‌ای در متون مختلف وجود دارد که به جای نیازسنجی به کار می‌روند و عبارت هستند از: شناخت نیاز، ارزیابی نیاز، تحلیل نیاز، تعیین نیاز و ارزشیابی. تعریف نیازسنجی مطابق آنچه بورتن و مریل بیان کـرده‌اند ما را به این سمت هـدایت می‌کند که نیازسنجی بایستی نظام‌دار، مبتنی بر اهداف و تعیین‌کننده جهت‌‌های برنامه‌ریزی باشد.
کافمن و هـرمن (1991) مـی‌گویند: نیازسنجی جزء جدایی‌ناپذیر برنامه‌ریزی استراتژیک محسوب می‌شود. طی فرآیند نیازسنجی، نیازها مشخص می‌شوند (فاصله آنچه هست و آنچه باید باشد) و بر حسب اولویت برای حذف یا کاهش آنها اقدام می‌شود. با تشخیص نیازها قبل از انتخاب هر نوع راه حل، می‌توانیم بر میزان کارآیی و اثربخشی برنامه‌ها بیافزاییم (کافمن و هرمن، 1374 : 147). نیازسنجی در سه سطح می‌تواند انجام شود:
1-    نیازسنجی در سطح فراتر از کلان (بیشتر مبتنی بر ایدئولوژی‌ها و پیامد‌های برنامه است).
2-    نیازسنجی در سطح کلان (بیشتر مبتنی بر برون‌داد‌های برنامه است).
3-    نیازسنجی در سطح خرد (بیشتر مبتنی بر کیفیت برنامه برای مخاطبان اصلی آن است) (فتحی و اجارگاه، 1381).
4-    هر یک از سطوح نیازسنجی در برنامه‌ریزی‌‌‌های محلی، ملی، ایالتی و منطق‌های کاربرد دارند و اهداف برنامه‌‌های استراتژیک بر مبنای آنها تدوین می‌شود.

اهداف نیازسنجی:
سوریانو (1995) می‌گوید: نیازسنجی دارای چهار هدف مهم است:
1- کشف (شناسایی نیاز‌های اساسی از مخاطبان).
2- آزمودن (روشن کردن نیازها در سایه پیشنهادات).
3- تشخیص (درک بهترین راه ممکن برای تحقق نیازها).
4- ارزشیابی (پی بردن به فاصله بین وضع موجود و مطلوب) (سوریانو، 1995).
چهار هدف بالا در واقع نشان‌دهنده انتظارات از نیازسنجی است. اما باید توجه داشت که اهداف‌ نیازسنجی تا حد زیادی وابسته به افراد زیربط، ذی‌نفع و ذی‌علاقه‌است. البته اگر دید کلی‌ به فرآیند نیازسنجی داشته باشیم، نیازسنجی می‌تواند دارای‌اهداف زیر باشد:
1- فراهم‌سازی اطلاعات برای برنامه‌ریزی.
2- بهسازی برنامه‌ها یا افزایش طول عمر برنامه.
3- فراکنشی  عمل کردن (هماهنگ‌سازی برنامه با تغییرات).
4- اجتناب از انحصارگرایی در برنامه‌ریزی ‌و جلب مشارکت عمومی.
5- رعایت جنبه صرفه‌جویی اقتصادی در برنامه‌ریزی.
6- پاسخگویی. (فتحی‌ و اجارگاه،1381‌: 45)
مهم‌ترین موضوعی که نیازسنجی دنبال می‌کند فراهم‌سازی اطلاعات برای تصمیم‌سازان و برنامه‌ریزان است و آگاهی از نیازها است که می‌تواند برنامه‌ریزی درست و دقیق را به دنبال داشته باشد. انسانها دارای نیاز‌های متعددی هستند که برآوردن بخش زیادی از آنها مستلزم آگاهی و برنامه‌ریزی برای مرتفع‌کردن است. نیازسنجی در واقع این مهم را به انجام می‌رساند.

اهداف تحقیق:
عمده‌ترین هدف این پژوهش، سنجش انواع نیاز‌های فرهنگی _ اجتماعی دانشجویان دانشگاه فردوسی و علوم پزشکی مشهد است.

اهداف جانبی:
- شناسایی نیاز‌های دینی دانشجویان دانشگاه فردوسی و علوم پزشکی مشهد
- شناسایی نیاز‌های اجتماعی دانشجویان دانشگاه فردوسی و علوم پزشکی مشهد
- شناسایی نیاز‌های سیاسی دانشجویان دانشگاه فردوسی و علوم پزشکی مشهد
- شناسایی نیاز‌های صنفی _ آموزشی دانشجویان دانشگاه فردوسی و علوم پزشکی مشهد
- شناسایی نیاز‌های فرهنگی دانشجویان دانشگاه فردوسی و علوم پزشکی مشهد

جامعه آماری و حجم نمونه:
جامعه آماری کلیه دانشجویان دانشگاه فردوسی و علوم پزشکی مشهد است.
حجم نمونه بااستفاده از فرمول نمونه‌گیری محاسبه و جهت هر دانشگاه 400 نفر و در مجموع 800 نفر تعیین شد. سپس با استفاده از نمونه‌گیری طبقه‌ای متناسب با تعداد دانشجویان در دانشکده‌های مختلف نمونه توزیع و به‌صورت تصادفی پرسشنامه تکمیل گردید.

روش انجام تحقیق:
روش تحقیق به صورت پیمایشی بوده است. ابزار گردآوری اطلاعات نیز پرسشنامه بوده که به صورت حضوری با دانشجویان تکمیل گردید.

نتایج تحقیق:
بررسی یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد : 63.5 درصد دانشجویان مورد بررسی زن و 36.5 درصد مرد است. میانگین سن دانشجویان مورد بررسی 22.16 سال، مسن‌ترین پاسخگو 43 سال و کم‌سن‌ترین آنان 18 ساله است. نمونه مورد بررسی از دانشکده‌‌های مهندسی، ادبیات، الهیات، علوم پایه، علوم ریاضی، کشاورزی، علوم اداری و اقتصاد، منابع طبیعی و از دانشگاه علوم پزشکی دانشکده‌های پیراپزشکی، پزشکی انتخاب شده‌اند.

بررسی تمایلات و  نیازهای دینی دانشجویان  نشان داد:
2/18 درصد دانشجویان در حد زیاد تمایل به شرکت یا پیگیری مناظرات میان روشنفکران و عالمان دینی داشته‌اند.9/33 درصد نیز در حد زیاد تمایل به شرکت در اعیاد و جشن‌های مذهبی به شیوه رایج برنامه‌ها داشته‌اند.6/32 درصد نیز در حد زیاد تمایل به شرکت در مراسم سوگ و عزای مذهبی برنامه‌ها داشته‌اند. آشنایی با دوره‌های آموزش اصول عقاید و احکام از سوی 3/59 درصد دانشجویان، کم عنوان شده است.در نمودار ذیل میانگین نیازهای دینی دانشجویان در بازه 1 تا 3 نشان داده شده است.

نمودار 1ـ میانگین نیازهای دینی

نتیجه بررسی نیازهای سیاسی دانشجویان نشان داد:
5/35 درصد دانشجویان تا حدودی و 5/28 درصد  در حد زیاد تمایل به پیگیری تحولات سیاسی روز داشته‌اند.
5/49 درصد دانشجویان مورد بررسی در حد کم و 8/25 درصد در حد متوسط و 7/24 درصد در حد زیاد علاقه‌مند به شرکت در برنامه‌‌های مناظره سیاسی بوده‌اند.

نمودار 2ـ میانگین نیازهای سیاسی

آشنایی دانشجویان با مجموعه‌ها و تشکل‌‌های دانشجویی:
46/24 درصد دانشجویان با انجمن‌‌های علمی و 19/17 درصد با بسیج دانشجویی آشنایی داشته‌اند.
در این میان 59/12 درصد از دانشجویان اظهار کرده‌اند با سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی، 41/10 درصد با کانون‌های فرهنگی و هنری، 81/9 درصد با شورای صنفی، 30/6 درصد با جامعه اسلامی دانشجویان، 81/5 درصد با انجمن اسلامی نواندیش آشنایی دارند و 08/5 درصد نیز بیان کرده‌اند با انجمن اسلامی دانشجویان آشنا هستند.
در مجموع 35/8 درصد نیز افرادی بودند که با هیچکدام از مجموعه‌ها و تشکل‌‌های دانشجویی آشنایی نداشته‌اند.

نمودار 3ـ توزیع درصدی آشنایی دانشجویان با تشکل‌های دانشجویی

عضویت دانشجویان در مجموعه‌ها و تشکل‌‌های دانشجویی:
10/15 درصد از دانشجویانی که اظهار کرده‌اند با بسیج آشنا هستند با این تشکل همکاری می‌نمایند. 20/16 درصد نیز بیان کرده‌اند با انجمن‌‌های علمی، 25/6 درصد با کانون‌های فرهنگی و هنری ،71/5 درصد با جامعه اسلامی دانشجویان ، 87/4درصد با سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی، 20/3 درصد با شورای صنفی همکاری می‌کنند، هم‌چنین 17/2درصد از دانشجویان بیان کرده‌اند با انجمن اسلامی نواندیش و 30/1درصد با انجمن اسلامی دانشجویان همکاری می‌کنند. 20/45 درصد دانشجویان عضو هیچکدام از تشکل‌‌های دانشجویی نیستند. 

نمودار 4ـ  توزیع فراوانی عضویت دانشجویان در مجموعه‌ها و تشکل‌‌های دانشجویی

نیاز‌های اجتماعی دانشجویان
41/10 درصد از کل دانشجویان مورد بررسی با کانون‌های فرهنگی و هنری آشنا بوده و 6/25 درصد نیز تمایل داشته‌اند با کانون‌های فرهنگی و هنری همکاری می‌کنند.
 

نمودار 5ـ توزیع فراوانی آشنایی و همکاری با کانون‌های فرهنگی

21 درصد بیان کرده‌اند در حد زیاد و 32 درصد در حد کم تمایل به شرکت در کارگاه‌های افزایش آگاهی سیاسی و اجتماعی و فرهنگی دارند.
44 درصد دانشجویان در حد زیاد  تمایل به شرکت در کارگاه‌های آموزش مهارت‌های ارتباطی و کلامی برای تعامل مناسب‌تر دارند.
7/23 درصد دانشجویان مورد بررسی عنوان نموده‌اند که در حد زیاد تمایل دارند در کارگاه‌های آشنایی با وظایف مدنی و حقوق شهروندی شرکت نمایند. 
4/41 درصد دانشجویان تا حدودی تمایل دارند در برنامه‌‌هایی که در ایجاد بینش صحیح نسبت به مسائل روز مؤثر ‌باشد، شرکت نمایند.
7/33 درصد دانشجویان مورد بررسی در حد زیاد و 3/35 درصد تا حدودی تمایل داشته‌اند در برنامه اردو‌های جهادی (محرومیت‌زدایی) شرکت کنند.
3/43درصد دانشجویان بیان کرده‌اند در حد کمی تمایل دارند در سخنرانی‌‌های تحلیلی اجتماعی و اقتصادی شرکت کنند.

نمودار 6ـ میانگین نیازهای اجتماعی

نیازهای صنفی، آموزشی دانشجویان:
از بین (81/9 درصد) از دانشجویانی که با شورای صنفی آشنا بوده‌اند، (32 درصد) از آنها تمایل داشته‌اند با شورای صنفی همکاری ‌کنند.
 
نمودار 7ـ توزیع درصدی آشنایی و همکاری با شورای صنفی

4/36 درصد دانشجویان عنوان داشته‌اند که تمایل زیاد دارند در نشست‌‌های علمی و تخصصی شرکت نمایند، 42درصد نیز در این خصوص در حد متوسط ابراز تمایل نموده‌اند.
در مجموع (5/40 درصد) دانشجویان بیان کرده‌اند در حد زیادی تمایل دارند در کارگاه‌‌های آموزشی طراحی و نقاشی شرکت نمایند.
در زمینه شرکت در کارگاه‌‌های آموزشی از جمله شعر و ترانه 1/35 درصد از پاسخگویان در حد کم ،3/33 درصد در حد زیاد و 5/31 درصد در حد متوسط ابراز تمایل کرده‌اند.
2/36 درصد از پاسخگویان در حد کم و 33.9 درصد در حد زیاد بیان کرده‌اند تمایل دارند در کارگاه‌‌های خوشنویسی تحریری و نستعلیق شرکت نمایند.
4/64 درصد دانشجویان در حد زیاد تمایل دارند در کارگاه‌‌های آموزشی موسیقی شرکت نمایند.
اکثریت پاسخگویان (8/55 درصد) تمایل زیاد خود را نسبت به شرکت در کارگاه‌‌های آموزشی عکاسی اعلام کرده‌اند.
در مجموع پاسخگویان (39درصد) بیان کرده‌اند در حد متوسطی تمایل دارند در جلسات نقد فیلم سینمایی شرکت کنند. 30 درصد در حد زیاد علاقه‌مندی خود را نسبت به شرکت در کارگاه‌‌های آموزشی نقد فیلم سینمایی نشان داده‌اند.

نمودار 8ـ میانگین نیازهای صنفی آموزشی

نیازهای فرهنگی دانشجویان:
35/37 درصد از پاسخگویان در حد زیاد، 33 درصد در حد متوسط و 29.6درصد در حد کمی علاقه خود را نسبت به شرکت در مسابقات فرهنگی نشان داده‌اند.
5/54 درصد دانشجویان عنوان کرده‌اند در حد زیادی علاقه دارند در برنامه‌‌های فرهنگی از جمله برگزاری جشن شرکت کنند.
در مجموع پاسخگویان (8/71 درصد) بیان کرده‌اند در حد زیادی تمایل دارند در برنامه‌‌های اجرای موسیقی شرکت کنند.
8/64 درصد از دانشجویان عنوان کرده‌اند در حد زیادی علاقه دارند در برنامه اردو‌های فرهنگی ـ تفریحی شرکت نمایند.
2/52 درصد از پاسخگویان بیان کرده‌اند در حد زیادی علاقه‌مند شرکت در فعالیت‌‌های هنری هستند.
3/41 درصد از پاسخگویان در حد متوسط و 28.6 درصد در حد زیاد علاقه خود را نسبت به شرکت در جلسات گفتگو‌محور و کتاب‌خوانی ابراز کرده‌اند.

نمودار 9ـ میانگین نیازهای فرهنگی

 
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری:
بررسی نیازهای دانشجویان در حوزه‌های دینی، سیاسی، اجتماعی، آموزشی و فرهنگی نشان می‌دهد که بیشترین تمایلات مطرح شده دانشجویان درحوزه اجتماعی و فرهنگی است. به‌طوری که بیشترین نیاز مطرح شده در حوزه فرهنگی، توسط دانشجویان دانشگاه‌های مشهد شرکت در برنامه‌های اجرای موسیقی (8/71 درصد) است. سپس تمایل زیاد به شرکت در اردوهای فرهنگی و تفریحی با 8/64 درصد، آموزش موسیقی 4/64 درصد، کارگاه‌های آموزش عکاسی (8/55 درصد) و 2/52 درصد نیز فعالیت‌های هنری عنوان نموده‌اند.  
بر اساس نتایج حاصله شاید بتوان گفت تمایلات دانشجویان بیشتر به سمت فرهنگی و هنری است و خلاء برنامه‌های فرهنگی با نشاط، متناسب با دانشجویان کاملا محسوس است. نمودار ذیل میانگین تمایل دانشجویان را به شرکت در برنامه‌های مختلف  در دامنه یک تا3 ( 1 کم- 3 زیاد) نشان می‌دهد. همان‌گونه که کاملا مشهود است نیازهای شرکت در اجرای موسیقی، شرکت در اردوهای فرهنگی ـ تفریحی و شرکت در کارگاه آموزشی موسیقی در صدر نیازهای دانشجویان قرار دارد.

نمودار 10ـ میانگین تمایل به شرکت در برنامه‌های عنوان شده