راه‌های خروج از انفعال دانشگاه چیست؟
رزیتا خسروی (دانشجوی دکتری جامعه‌شناس)
ایجاد بستر مهارت‌آموزی همزمان با علم‌آموزی یعنی پژوهش و کارآفرینی و ایجاد رابطه صحیح میان استاد و دانشجو از شروط اصلی برون رفت دانشگاه از انفعال است.
صحبت از انفعال دانشگاه در کشوری که به گواه تاریخ موسس اولین دانشگاه جهان بوده است بسیار سخت اما قابل تامل و مهم است. جهان از عصر جندی شاپور تاکنون که عصر فرا سرمایه‌داری و عصر اطلاعات است همواره به مقوله دانش برای ترقی و پیشرفت بشر فکر کرده است. امروزه از جامعه نوین به عنوان جامعه پیشرفته یاد می‌کنند که این جامعه عامل رشد دانش و مهمترین عامل رشد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی است که به تبع آن ساختار نظام علمی و دانشگاهی نیز مورد تأثیر آن می‌باشد. در دنیای امروز دانشگاه متحول شده و از ترکیب سنتی خارج و به دانشگاهی با قواعد، ساختارها و هنجارهای جدید و متغیر تبدیل شده است که همگرا و همسو با ضرورت امروز جامعه است .رویکردهای جامعه شناختی اولیه به دانشگاه نگاه استقلال‌طلبی داشته‌اند اما امروزه به این دیدگاه انتقاد شدید وارد شده و معتقدند که اگر دانشگاه با این روال و روش پیش رود دچار چندپارگی و زوال خواهد شد.
دنیای امروز ما دانشگاه را به عنوان نهادی می‌داند که پاسخگوی نیازهای جامعه است، در ارتباط با جامعه و به دنبال رفع نیازهای جامعه است که نسل چهارم و پنجم دانشگاه‌ها نیز همین نکته را متذکر می‌شوند.
همان‌گونه که اطلاع دارید دانشگاه به عنوان یک نهاد در آموزش‌عالی مد نظر است و اگر از نظر مفهومی بخواهیم توضیح دهیم؛ دانشگاه محل علم است نه محل درس خواندن صرف. بلکه دانشگاه از دید من به عنوان دانشجو مکانی برای تولید فرهنگ و بازنشر آن، مکانی برای تربیت نسل بهتر، مکانی برای ساخت الگوهای جدید تمدن و مکانی برای ارائه راه حل‌های درست برای رهایی از وضعیت بحرانی شدید سیاسی، اقتصادی و همه مشکلات حاضر است. در واقع وظیفه اصلی دانشگاه تربیت انسان‌هایی است که بتوانند جامعه را از مشکلات رها سازند. نسل اول دانشگاه به منظور تربیت دانشجویان و ایجاد شغل در ادارات تأسیس شد. نسل دوم تا سال ۱۳۶۰ ادامه پیدا کرد. بعد از تولید این نسل به تولید محتوا توجه کردند و تعداد مقالات و مباحث فرهنگی شاخصه مهم این دانشگاه‌ها شد. در نسل سوم، انسان تربیت و محتوا تولید شد، انسان قوی تولید محتوا کرد و در مسیر تولید ثروت قرار گرفت و شعار علم یا ثروت را مطرح کردند. در همه این تغییرات هدف اولیه ثابت است و صرفا مطالب به آن اضافه می‌شود. در نسل چهارم دانشگاه بعد از غنی شدن به رفاه جامعه توجه شد. هدف، ایجاد ارتباط دانشگاه و دانشجویان بود تا با تولید ثروت، برای رفاه کشور اقدام کنند. در نسل پنجم علایق و سلایق دانشجو مورد نظر قرار گرفت، استعدادها کشف و دانشجویان در محل‌هایی که قرار بود توسعه ایجاد کنند قرار گرفتند.
لیکن دانشگاه‌های ایران در نسل دوم ثابت مانده‌اند و در برخی موارد هاله‌هایی نیز از نسل سوم دیده می‌شود. دولتی بودن اکثر مکان‌های علمی با توجه به شاخص‌های دولت و حاکمیت باعث شد که دانشگاه به سمت کارآفرینی نرود، کارآفرینی از دانشگاه حذف شود و تنها مبانی را به دانشجو آموزش دهند و یک شهروند تربیت و در ادارات استخدام می‌کنند.
سیاست‌گذاری‌های دانشگاه باید نو شود زیرا که هر ۱۲ سال یک اتفاق علمی در دنیا رخ می‌دهد که باید بررسی شود دانشجو در این روش‌های علمی چقدر موثر است؟ و اساتید چقدر موارد را به او آموزش می‌دهند؟ که با این روش‌های کهنه و نخ نما جایی در اتفاق‌های علمی نخواهیم داشت. دانشگاه باید فضای مهارتی را برای دانشجویان فراهم کند زیرا ما با دانشگاهی در ارتباط هستیم که ارزشمندترین گروه سنی را در بر دارد. امروزه دانشجویان از تعطیلی و مجازی بودن دانشگاه در شرایط کرونا خوشحال هستند و این علم گریزی خود گواه این است که انفعال در دانشگاه‌ها وجود دارد. اگر به جمعیت برخی از دانشگاه‌ها دقت شود جمعیت یک شهر را شاهد هستیم که بیش از ۱۰ هزار دانشجو را در خود جای داده است در صورتی‌که به این جمع کثیر مهارت دهیم به همان اندازه اشتغال، ازدواج، اعتماد به نظام و حاکمیت اضافه می‌شود و به همان اندازه از آسیب‌های اجتماعی کاسته شده و بسیاری اتفاق خوب دیگر رخ می‌دهد. لذا ایجاد بستر مهارت‌آموزی همزمان با علم آموزی شرط اصلی خروج دانشگاه از انفعال و تربیت نسل فعال است. در حوزه سیاستگذاری دانشگاه نیز باید تغییر کلی صورت گیرد و فرآیند دنیا نیز به همین منوال است لذا پژوهش و کارآفرینی اساس برون رفت از انفعال است.
در بحث از منابع انسانی به دو مقوله استاد و دانشجو اشاره می شود، وقتی از استاد سخن می‌گوییم از (جایگاه) سخن می‌رود که الگو دهنده و هدایتگر است و فن‌بیان و فن تدریس‌اش آمیخته با علم بیان است. تحقیقات نشان می‌دهد که ۵۰ درصد موفقیت دانشجویان منوط به استاد فعال است. پس ارتباط موثر استاد و دانشجو مهم است و اخلاق حسنه استاد نیز از جمله مولفه‌های مهم از منظر دانشجویان است .متاسفانه در دانشگاه‌های ما ۱۵ نمره خاص کار تئوری و ۵ نمره ویژه تحقیقات است که از طریق کپی از گوگل دریافت می‌شود که ای کاش این کار انجام نمی‌شد و دریافت این ۵ نمره منوط به تغییر در دانسته‌های دانشجو بود.
ایجاد رابطه صحیح بین دانشجو و استاد یکی از شرایط اصلی خروج دانشجو از بحث انفعال است زیرا که دیگر برای دانشجویان امروزه نمره مهم نیست و انتظار دانشجویان از اساتید نمره نیست بلکه انتظار رشد، پویایی و حیات دارند.
چه ایرادی دارد دانشجوی ۱۸ ساله خسته از کنکور سخت و سهمگین که مبانی نظری را در ابتدای سال آموخته است در کنار تحصیل در فضایی که دانشگاه ایجاد کرده است کار عملی را نیز یاد بگیرد و کار عملی با درآمد یا بدون درآمد را آغاز کند یا حرفه‌ای فرا گیرد. اما فقدان این موارد برای دانشگاه، دانشجویان و خانواده‌هایشان دردآور است زیرا مشخص نیست کی قرار است حل شود. حوزه اساتید و دانشجو حوزه‌های مهمی هستند که متأسفانه شاهد تعامل کمتر بین اساتید و دانشجویان هستیم هرچند دگر دوره غرور کاذب دانشگاهی صرف هیئت علمی گذشته است و استاد برای دانشجویی قابل احترام است که هر لحظه در دسترس باشد و اگر قرار است به من دانشجوی رشته روانشناسی رفتارهای اجتماعی را یاد دهند بنده را از نزدیک با معضلات اجتماعی آشنا کنند تا آخر این تحقیق راهکاری برای حل این معضلات تهیه کنم نه اینکه مطالب را از گوگل کپی کنیم که البته با این تغییرات ذکر شده این رفتار برای اساتید سخت است.اما دانشجو...زمان جوانی، شور و نشاط همراه با امید را در کف دستانمان تقدیم دانشگاه نمودیم درس خواندیم، یاد گرفتیم و یادآور شدیم و ساختمانی را تحت دانشگاه پذیرفتیم. انتظار رشد و شکوفایی را از همه دانشگاه داشتیم، اگر دچار انفعال شده‌ایم مقصر کارخانه انسان سازی شما بوده است که به تعبیری از ما انسان منفعل ساخته ما دانشجویان ثابت کرده‌ایم که همواره تابع قوانین، مقررات و اصول بوده و بازتاب تمام‌نمای دانشگاهی‌ایم، حاصل جمع بزرگ نظام علمی دانشگاه هستیم، ما دست پرورده شما هستیم و آبروی کشور و آینده کشوریم، هر جا رشدمان داده‌اید رشد کرده‌ایم و هر جا رهایمان کرده‌اید رها شدیم. نخبگان در جمع ما در حال مهاجرت هستند و سهم ما از همکلاسی‌هایمان در کشور تنها بغض و آه می‌شود. دانشجویان امروز خواستار تحول نوین هستند که کشور ما در این برهه بیش از پیش به اندیشه، تفکر، خلاقیت و نوآوری نیاز دارد و ما آماده برای هر تفکر سازنده برای کشورمان هستیم. ما به فرموده رهبرمان خواستار عزت علمی و مرجعیت علمی در دنیا هستیم و برای هر گونه تحول آماده‌ایم.
نظر شما :