عقب‌نشینی از انواع تماسی که «یک زمانی خطرناک» بودند می‌تواند به قول دبورا تانن استاد زبانشناسی در جورج تاون، تبدیل به طبیعت دوم ما شود و غم‌انگیز اینکه ممکن است به زودی دریابیم که نمی‌توانیم دیگر شستن دست‌هایمان به مدت ۲۰ ثانیه را متوقف کنیم.
انفعال دانشگاه از جنبه‌های مختلف می‌تواند مورد بررسی قرار می‌گیرد، و خود انفعال دارای شاخص‌های متعددی است. اما اینجانب، موضوع انفعال دانشگاه را اکنون ازجنبه مدیریت دانش و مستندسازی تجربیات مد نظر دارم و با توجه به صحبت اولیه شما در خصوص انفعال دانشگاه در باب مستندسازی، در این راستا باید توجه داشت که در این مسیر تنها مستندسازی را در نظر داریم یا مستندسازی تجربیات مدنظر است.
مطابق آنچه شرح آن گذشت، معلوم می‌شود که در فضای گفتمانیِ جامعۀ ایرانی و متأثر از نظام تربیتیِ غالب که که به‌جای احترام به تفاوت و ارزش‌قائل‌شدن برای خلاقیت، ارزش را در هم‌شکلی و متابعت تعریف می‌کند، تضاد، معنایی منفی به خود می‌گیرد و تعبیرِ «تضاد سازنده» مقوله‌ای ناآشنا است که ترکیبی مهمل را به ذهن متبادر می‌سازد. در چنین ساختاری از نظام معنایی، سلامت و سعادت، تنها در «توافق» معنا می‌شود و توافق نیز تنها در تصدیق بالادست، تبعیت از او و هم‌شکلی با او، ازطریقِ وفاداری و فداکاری تعریف می‌شود. درنتیجه، تفسیرِ انسان دانشگاهی از فعالیت در موقعیت‌های متعارض بسیار پرهزینه و بی‌فایده به نظر می‌رسد و لذا احتسابات عمل‌گرایانه، انسان دانشگاهی را در جهت رفع نیازهای خود، به سمت اتخاد استراتژی‌های انفعالی سوق میدهد و در نهایت، منجر به رفتارهای انفعالی می‌شود.
این چارچوب با درنظرگرفتنِ هر دو سوی عاملیت و ساختار، توانایی آن را دارد تا افزون بر تحلیل رفتار انفعالیِ سازمان دانشگاه و انسان دانشگاهی، رفتار افراطیِ برخی سازمان‌های سیاستی و پرخاشگری و برتری‌طلبیِ برخی از سیاستمدارانِ فعال در چنین فضایی را نیز تحلیل نماید.
انفعال دانشگاه یعنی؛ دانشگاه را تبدیل به نهادی کنیم که هرچند کارکردهای خاصی را به خوبی انجام میدهد (و نمودهای بیرونی خوبی دارد) اما عمل علمی خوب در آن رایج نیست.
آسیب‌ها درحال گسترش هستند و در این گسترش هیچ خصوصیت و ویژگی نظیر: تاهل، محل سکونت، سن، جنس و ... را جلودار نیست. ازسویی دیگر؛ آسیب‌های امروزی باتوجه به ویژگی‌های منحصر به فردی نظیر: دردسترس‌بودن، آسان‌بودن، پنهان بودن، فراگیر بودن و... که دارند، در سال‌های اخیر شدت گرفته‌اند و متأسفانه برخی از اقشار جامعه که زمانی باید سرمایه‌های بالفعل برای اداره کشور و رتق و فتق امور باشند نیز دچار آن شده‌اند.
متأسفانه آمارها نشانگر گسترش انواع آسیب¬های اجتماعی، فرهنگی و روانی در بین دانشجویان است که هرگونه برنامه‌ریزی در این خصوص را با چالش اساسی مواجه کرده است. شناسایی، اولین قدم در این وادی است که اساس هرگونه برنامه‌ریزی محسوب می‌گردد.
در این سنجش آسیب‌های دانشجویان در سه بخش به تفکیک مورد بررسی قرار گرفت، که آن سه بخش عبارت بودند از: آسیب‌های فرهنگی؛ آسیب‌های اجتماعی و آسیب‌های روانی
سخن از انفعال دانشگاه است. در واژه‌نامه‌های فارسی، نزدیک‌ترین واژه به انفعال، شرمندگی است. از قضا در متن حاضر بس به‌جا است که شرمندگی را به جای انفعال به کار بریم. دانشگاه از غم بی‌پاسخی شرمنده است. همه سو سخن از انفعال دانشگاه است. مقام‌های اجرایی می‌گویند دانشگاه راه حل‌های مناسبی به ما نمی‌دهد. حرف ما را به خودمان تحویل میدهد. صنعت می‌گوید دانشگاه هر جا وارد شده، خودش و ما را گیر انداخته است. بازاری‌ها از دانشگاه زده شده‌اند و می‌گویند دانشگاهی‌ها راه حلی ندارند. استاد دانشگاه هم خودش در سیستم اداری بسته‌ای قفل می‌بیند و می‌گوید اگر دانشگاه دست مرا نبسته بود چنین و چنان می‌کردم. آیا این‌ها همه یعنی این که دانشگاه منفعل است؟ انفعال دانشگاه یعنی این که دانشگاه آماج انتقادها در مورد مسایل حل‌نشده است به جای این که بتواند راه حلی نشان دهد، از بی‌پاسخی در مسایل مختلف شرمنده است. در واقع ممکن است دانشگاه پاسخ‌های بسیاری داشته باشد اما نه آن پاسخ‌هایی که به کار آمده باشند. چرا دانشگاه نمی‌تواند پاسخی پذیرفتنی به پرسش‌های جامعه، بازار، صنعت و دولت بدهد؟ این متن در پی پاسخ گفتن به همین پرسش است.
جهانِ ما نیازمند ایده‌های نو، رسم‌های نو و سخنان تازه است. کرونا از کار افتادن بسیاری چیزها را در حیات دانشگاهی بر ما آشکار کرده است ولو اینکه این فرایندها به واسطۀ گروه‌خوردگیشان با اقسامی از منافع و سازوکارهای رایج به شدت در برابر این میل پر شتاب به تغییر مقاومت نشان دهند.
کرونا دیرزمانی در عنوان اخبار نخواهد ماند. جهان انسانی تجربه‌هایی بس دردناک‌تر از کرونا را پشت سر گذاشته و فراموش کرده است. کرونا به احتمال بیشتر با ایمنی جمعی یا گله‌ای و به احتمال کمتر با واکسن، رام و کنترل خواهد شد مانند سارس، آنفولانزا یا زونا. بنابراین، جامعه‌ها پس و پیش از کرونا، احتمالا دگرگونی بنیادی نخواهند داشت. با این حال، در ایران امروز مانند هر جامعه دیگر می‌توان تغییرات خاصی ناشی از کرونا دید. از جمله، میان دانشگاهی که می‌بینیم با دانشگاه پیش از کرونا تفاوت‌هایی هست. آیا زمانی که کرونا رخت بربندد، هنوز این تفاوت‌ها وجود خواهند داشت؟ موضوع بحث، همین تفاوت‌ها و ژرفای دگرگونی است. اثر مسأله کرونا بر آینده دانشگاه در چه ابعادی و تا چه اندازه است؟ شاید در اینجا نتوان به همه ابعاد دگرگونی پرداخت اما به برخی از مهم‌ترین این موارد می‌توان اشاره نمود، مانند: مجازی‌شدن، کارکردهای پنهان، آداب حضور در کلاس و مسائل مالی.
در روزگار کرونا، دانشجو زمانی را از اجتماع دانشگاهی، اجتماعی که بنا بوده با حضور در آن و آموختن از آن، شیرازه شخصیتی خود را بسازد، به دور خواهد بود و در کنار آن، به احتمال فراوان در زمان قرنطینه خانگی نیز بخش عمده وقت خود را در فضای مجازی سپری خواهد کرد و حتی از تعامل اندک با اعضای خانواده خود نیز گریزان خواهد بود.
